Mexihco
Mexihco (caxtillantlahtolli: México) ahnozo Mexico, itoca Zancen Mexicatl Tlatocayotl (caxtillantlahtolco: Estados Unidos Mexicanos), ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli. Altepetl Mexihco itecuacan. Cuaxochtia in mictlampa ica Estados Unidos, in huitztlampa ica Cuauhtemallan ihuan Belice. In tlacatiyan ixeliuhca ipan 31 tlahtocayotl ihuan ce altepetl tecuacan.
Tlaltocaitl
[xikpatla | xikpatla itsintlan]
"Mexihco" quitoznehqui "Mexihtli" ahnozo "Mexihtin" ihuan "-co" zanyeno campa. Quilmach ce aztecatl yaoquizqui in ompa Chicomoztoc. Ahnozo, occequintin quihtoa cah zanyeno Metztli ixic, auh ipampa oncan motoca "Mexihco".
Axcan Caxtillahtolcopa mohcuiloa "Mexihco" iuhqui México nozo Méjico.
Tlalticpacmatiliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]Inin tlahtohcayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica Estados Unidos, canahpa in huitztlampa ica Cuauhtemallan ihuan Belice, in tonalquizayampa ica Ilhuicaatl Pacífico ihuan in tonalcalaquiyampa ica Hueyatl Caribe.
Yoliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]Mexihco iyoliz hueyi, quipia occe yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa Sierra Madre, quipia atl ipampa atoyatl huan atepantli. Ompa mictlampa ca Sierra Madre del Sur.
No xiquitta Mexihco tlalli quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, tlacuachin, tlahcomiztli ihuan epatl.
Huehcapatlahtoliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]
In Mexihco Tlacaxoxouhcayotl (caxtillantlahtolcopa Independencia de México) ocatca ce altepenayotl ihuan tlacah hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlein otlan in caxtillantepacholiztli ipan in Yancuic Caxtillan tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexihco tlacaxoxouhcayotl oman ixquichca in Dolores Tzahtziliztli, in 16 tlachiucnauhti 1810 (6 tōchtli), zan in ocalac Ejército Trigarante ipan in Altepetl Mexihco in 27 tlachiucnAuhti 1821 (4 calli).
Teyacanaliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]Mexihco quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Altepetl Mexihco, tlahtocac tequitini in cihuatlacatzin Claudia Scheinbaum in tetlanahuatiani.
Mexihco ixeliuhca
[xikpatla | xikpatla itsintlan]| Mexihco ixeliuhca | |||
 | |||
| Cemaxcayotl | Tecuacan | Chanehqueh (2012)[1] | Tlaixpayotl (km²)[1] |
| Mexihco | Altepetl Mexihco | 59 685 227 | 301 308 |
| 1. Aguascalientes | Aguascalientes | 1 312 507 | 10 795 |
| 2. Tlani California | Mexicali | 576 194 | 9 992 |
| 3. Tlani California Huitztlampa | La Paz | 1 958 238 | 15 080 |
| 4. Campeche | Campeche, Campeche | 5 769 750 | 13 595 |
| 5. Chiapan | Tochtlan Gutiérrez | 4 377 487 | 22 451 |
| 6. Chihuahua | Altepetl Chihuahua | 1 221 860 | 7 844 |
| 7. Cuahuillan | Saltillo | 5 557 276 | 17 207 |
| 8. Ahcolman | Altepetl Ahcolman | 1 565 127 | 5 421 |
| 9. Durango | Durango, Durango | 9 794 525 | 23 861 |
| 10. Guanajuato | Pachtitlan | 1 545 155 | 9 366 |
| 11. Guerrero | Chilpantzinco | 313 341 | 4 438 |
| 12. Hidalgo | Pachyohcan | 4 374 052 | 25 399 |
| 13. Xalixco | Atemaxac | 4 050 803 | 19 363 |
| 14. Mexihco | Tollohcan | 1 640 379 | 24 090 |
| 15. Michhuahcan | Morelia | 4 999 932 | 25 707 |
| 16. Morelos | Cuauhnahuac | 3 692 828 | 22 993 |
| 17. Nayarit | Tepic | 1 039 934 | 13 607 |
| 18. Yancuic León | Monterrey | 886 239 | 8 456 |
| 19. Huaxyacac | Huaxyacac, Huaxyacac | 127 844 | 3 263 |
| 20. Puebla | Cuetlaxcoapan | 4 881 756 | 18 379 |
| 21. Querétaro | Querétaro | 127 844 | 3 263 |
| 22. Quintana Roo | Chetumal | 4 881 756 | 18 379 |
| 23. San Luis Potosí | Mizquitic | 1 312 507 | 10 795 |
| 24. Sinaloa | Colhuahcan | 576 194 | 9 992 |
| 25. Sonora | Pitic | 1 312 507 | 10 795 |
| 26. Tabasco | Cualnezcaltepec | 576 194 | 9 992 |
| 27. Tamaulipas | Altepetl Victoria | 1 312 507 | 10 795 |
| 28. Tlaxcallan | Tlaxcallan, Tlaxcallan | 576 194 | 9 992 |
| 29. Veracruz | Xallapan, Veracruz | 1 312 507 | 10 795 |
| 30. Yucatan | Mérida | 576 194 | 9 992 |
| 31. Zacatecah | Zacatecah | 1 312 507 | 10 795 |
| 32. Altepetl Mexihco | 576 194 | 9 992 | |
Tequitiliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan].jpg)
Tlapixcayotl ipan Mexihco ca cintli, zacacintli, xalxocotl, ahuacatl, yoloxocotl, lalaxtli, xitomatl, miltomatl, tlalcamohtli, xonacatl, xocomecatl, occe; xochicualli tlanamaca occequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Miac tlacameh zan miltequitih ihuan occequin tlacameh no quitocah ahuacatl, chilli, tomatl, etl, colantoh, xonacatl, ihuan occe xochicualli.
Mexihco tlalli nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl.
Nehnemiliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Méxihco, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa Xolalpan Altepetl Mexihco ipan itecuacan Mexihcopa.
Chanehmatiliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
| Xihuitl | Chanehqueh |
|---|---|
| 2010 | 3,388,168 |
| 2020 | 3 540 684 |
Hueyi altepemeh
[xikpatla | xikpatla itsintlan]| Tlapohualli | Altepetl | Chanehqueh (2020) |
|---|---|---|
| 1. | Altepetl Mexihco | 1 579 803 |
| 2. | Atemaxac | 452 090 |
| 3. | Monterrey | 378 143 |
| 4. | Cuetlaxcoapan | 160 682 |
| 5. | Tollohcan | 83 352 |
| 6. | Tijuana | 79 772 |
| 7. | León | 72 663 |
| 8. | Morelia | 72 452 |
| 9. | Mérida | 70 068 |
| 10. | Acapolco | 69 371 |
Neltococayotl
[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia īpan icel teotl tlachihuani cemanahuatl motenehua Ometeotl ahnozo Moyocoyani, mayatlacah motocayotia K’uh itech occequintin itocahuan.
Huēhuehmēxihcatl teōneltococāyōtl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa catolicismo romano, mācēhualtin ahmō ōneltoqui mochololih canahpa ohuitepētitlān īhuān occequīntīn tlaihiyōhuatilocque zannō Santo Oficio (Caxtillān Atlācayōtl). Ihcuāc caxtiltēcah ōmpēhua mā xicristiania canah mācēhualtzintin zan motlamati Catolico teōneltococāyōtl quēmeh cristianoyōtl, mātēl in teōpixqueh tlamatizqiazque tlein ōyeyah occequīntīn cristianomeh ītōcā lutero tlalnetoqui in ompa Mixcoac, ortodoxo tlalnetoqui in ompa Peñón de los Baños, īhuān inglatlālpantlalnetoqui ompa Polanco.
Axcan inonqueh calpolli itech Mahomayōtl, judioyōtl in ponpa Polanco, Huehuehcauh Altepetl Mexihco īhuān cristianoyotl īhuīcpa huēytlahtōlāmoxtli īpal Fray Alonso de Molina, yeh ōquihcuilo Iudioyotl nozo Iudiocayotl, Mahomayotl auh Christianoyotl.
Temachtiliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in Escuela Secundaria, noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 99,08 % chanehqueh.
Mexihco quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah Universidad Nacional Autónoma de México, Universidad Politénica Nacional, Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto Policténico Nacional, Universidad Pedagógica Nacional huan Universidad, ce pani tlamachtiloyan itech Altepetl Mexihcopa.
Momotlacayotl
[xikpatla | xikpatla itsintlan]In momotlaliztli ipan Guanajuato ca ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhtapayolhuiliztli, omalacapainaliztli, tenis, mapatoltiliztli ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Mexihco quipia tlamahuichihuanih ipan momotlacayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpainaliztli, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
Oc no xiquitta
[xikpatla | xikpatla itsintlan]Tlatenehualiztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]Occe necuazaloliztli
[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Tlahtohcayotl
Aguascalientes • Altepetl Mexihco • Pani California • Pani California Huitztlampa • Campeche • Chihuahua • Chiapan • Coliman • Cuahuillan • Durango • Guanajuato • Guerrero • Hidalgo • Huaxyacac • Mexihco • Michhuahcan • Morelos • Nayarit • Puebla • Querétaro • Quintana Roo • San Luis Potosí • Sinaloa • Sonora • Tabasco • Tamaulipas • Tlaxcallan • Veracruz • Xalixco • Yancuic León • Yucatan • Zacatecah
Hueyi altepetl
Ehcatepec • Monterrey • Atemaxac • Cuetlaxcoapan • Tollohcan • Tijuana • León • Tlachco • Altepetl Juárez • Torreón • Tzapopan • Nezahualcoyotl • Mérida • San Luis Potosí • Aguascalientes • Mexicali • Nauhcalpan • Saltillo • Cuauhnahuac • Colhuahcan • Morelia • Chihuahua • Pitic • Chalchiuhcuecan • Tlalnepantlah • Acapolco • Tochtlah Gutiérrez • Durango • Tampico • Cancún • Irapuato • Cualnezcaltepec • Tlalquipac • Xallapan • Reynosa • Pachyohcan • Huaxyacac • Tepic • Mazatlan • Altepetl Victoria • Cozcatlan • La Paz • Campeche • Chetumal • Zacatecah • Pachtitlan • Chilpantzinco • Ahcoliman • Tlaxcallan
Ocachi tlahcuilolli
Chanehmatiliztli ipan Mexihco • Huehcapatlahtoliztli ipan Mexihco • Ichimal Mexihco • Ipan Mexihco • Mexihcah • Mexihco tlahtocatlahtoani • Mexihco peso • Mexihco tlacatiyancuicatl • Momotlaliztli ipan Mexihco • Tlacualiztli ipan Mexihco • Tlahtolli ipan Mexihco • Tlaixconaliztli ipan Mexihco