Yucatán
| Tlahtohcayotl Yucatán Estado de Yucatán | |
 |
 |
.svg)
| |
| Lema ' | |
| Tlacatiyan |  Mexihco
|
| Tecuacan | Mérida |
| Hueyaltepetl | Mérida |
| Tlaixpayotl - Campa |
22,499.95 km2 25 |
| Ancayotl | 19°21′15″N 99°37′51″O |
| Nelihuahcapanca | Tepetl Benito Juárez (216 msnm) |
| Chanehqueh - Campa - Pozahuacayotl - Campa |
37,253,956 chaneh. 1 663 chan/km² 11 |
| Tlahtolli | Caxtillantlahtolli ihuan Yucatecatlahtolli |
| IDN - Campa |
0.958 10 |
| PIB - PIB Per Capita |
$ 1.812.968 MDD $ 42,325 USD |
| Tlaquetzalli | |
| Tepachoani | Rolando Zapata Bello |
| Teuctlahtoqueh | 3 |
| Tequichihuanih | 65 |
| UTC | UTC-6 |
| Tlacatocaitl | Yucatecatl |
| Onohuayan | 16 |
| Altepecalpolli | 125 |
| Nenecuilhuaztli - USPS - ISO 3166-2 |
MX-YUC |
| Matlatzalan | yucatan.gob.mx |
Tlahtohcayotl Yucatán (Caxtillahtōlli: Estado de Yucatán, Mayatlahtōlli: Yúukatan). Tlahtohcāyōtl īpan Mēxihco ca, Mérida ītēcuacān.
Cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca Āyōllohco Mēxihco, in huitztlāmpa īca Campeche īhuān Quintana Roo, tlāpcopa īca Quintana Roo, īhuān cihuātlāmpa īca Campeche īhuān in Āyōllohco Mēxihco.
Tlahtōllōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]
In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin Tlalticpactli. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah.
Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān Ixachitlān. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa cintli pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh Chichen Itzā, Uxmal, Cabah, Sayil occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh.
Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi Mérida icampa teyotl ihuic Emerita Augusta ipan Extremadura, Caxtillān oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui Diego de Landa aquin otlacuiloc Las cosas del Yucatán.
Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848.
Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl Chan Santa Cruz catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah.
Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in tlanelhuayōtl necuametl quitoznequi mayatlahtolcopa ci, tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin.
Nican tlālpan otlacati in hueyi Felipe Carrillo Puerto, yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli.
Tequiyōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]
Yucatān tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan Tlalyacatl Yucatān, nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa Puerto Progreso.
Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan tzapalolli, tzopelacatl, cintli, ācintli, camohtli, limaxocotl, ichcatl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli tlīltepoztli ihuan
Āltepēmachiōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]
Āmoxtiliztli[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]
Tlahtōlcaquiliztilōni[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]
Tlahtohcayotl
Aguascalientes • Campeche • Chihuahua • Chiyapan • Coahuillan • Coliman • Durango • Guanajuato • Guerrero • Hidalgo • Huaxyacac • Michhuahcan • Morelos • Nayarit • Puebla • Querétaro • Quintana Roo • San Luis Potosí • Sinaloa • Sonora • Tabasco • Tamaulipas • Tlahtohcayotl Mexihco • Tlani California • Tlani California Huitztlampa • Tlaxcallan • Veracruz • Xalixco • Yancuic León • Yucatan • Zacatecas • Altepetl Mexihco
Altepetl
Altepetl Mexihco • Atemaxac • Monterrey • Cuetlaxcoapan • Tollohcan Lerdo • Tijuana • León • Altepetl Juárez • Torreón • Santiago Tlachco • San Luis Potosí • Mérida • Mexihcali • Aguascalientes • Cuauhnahuac • Acapolco Juárez • Morelia • Tampico • Chihuahuah • Saltillo • Chalchiuhcuehcan • Cualnezcaltepec • Reynosa • Tochtlan Gutiérrez
Mexihco ihuehcapatlahtolyo
Yancuic Caxtillan • Mēxihco ītlācaxoxouhcāyō• Inic Cē Mēxihcatl Emperadoryōtl • Tlapapatiliztli yāōyōtl• Inic Ōme Mēxihcatl Emperadoryōtl • Mēxihcatl Tēahcomanaliztli • Partido Revolucionario Institucional
1917 Mēxihcatl Nahuatīlāmoxtli • Mexihco tlahtohcatlahtoani • Mēxihcatl peso• Mexihcah • Ixiptlayoliztli ipan Mexihco • Mexihco itlacualiz • Tlahtōlli īpan Mēxihco • Momotlalcāyōtl īpan Mēxihco • Chōntalnemitiliztli īpan Mēxihco • Mexihcotlacatiyancuicatl • Ipan Mexihco • Ichimal Mexihco • Calīxcuātl:Mēxihco