Tlācatōcāitl
In Tlācatōcāitl tōcāyeliztli (substantivo) quintōcā in chānehqueh ic in tlācatiyān ahnozo in āltepētl īnquizayān. Īpan innāhauatlahtōlli in tāchcāuh mēyalli quimpiya inīn tōcāitl ca Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin, Horacio Carochi, Bernardino de Sahagún, Alonso de Molina īhuān Agustín de Vetancurt.
Inīn tlahcuilōlco
Nāhuatlahtōllli tlācatōcāitl[ticpatlāz]
In tāchcāuh machiyōtl, in nāhuatlahtōlli chīhua in tlācatōcāitl ic in catyān nāhuatōcaitl.
In tlein motlamih īca -c(o) quipatlah ic -catl, iuhquin:
- Mēxihco → mēxihcatl.
- Metepēc → metepēcatl.
- Huexōtzinco → huexōtzincatl.
In tlein motlamih īca -pan quimaxiltiah -ēcatl, iuhquin:
- Cuauhxīmalpan → cuauhxīmalpanēcatl.
- Tlacōpan → tlacōpanēcatl.
- Xālāpan → xālāpanēcatl.
In tlein motlamih īca -(t)lān quipatlah ic -tēcatl, iuhquin:
- Cholōllān → chololtēcatl.
- Cuextlān → cuextēcatl, Mixtlān → mixtēcatl, Tzapotlān → tzapotēcatl.
- Tepoztlān → tepoztēcatl.
In quipiyah in tlahtōltzonhuiliztli -ti- ahmo mopatla, quichīhuah in tlācatōcāitl quimaxiltiah chāneh, tlācatl, calqui ahnozo calcatl, iuhquin:
- Cuauhtitlan → Cuauhtitlan chāneh nozo Cuauhtitlanēcatl.
- Tōltitlan → Tōltitlan chāneh nozo Tōltitlanēcatl.
- Tzapotitlan → Tzapotitlan chāneh nozo Tzapotitlanēcatl.
In tlein motlamih īca -yān ahmo mopatlah; quichīhuah in tlācatōcāitl quimaxitiah chāneh, iuhquin:
- Ātlacuīhuayān → Ātlacuīhuayān chāneh nō Ātlacuīhuayāntlācatl.
- Ātlīquīzayān → Ātlīquīzayān chāneh / tlācatl.
- Calimayān → Calimayān chāneh / tlācatl.
In tlein motlamih īca -mān quipatlah ic -mēcatl, iuhqui:
In tlein motlamih īca -cān hueli quipatlah ēyi iuhcāyōtl, -camēcatl, -catl nō tlāza in preposición -cān, iuhqui:
- Itzohcān → itzohcah.
- Mazāhuahcān → mazāhuah.
- Michhuahcān → michhuah.
- Tōllohcān → tōllohcamēcatl, tōllohcatl ahnozo tōlloh.
In tlein motlamih īca -(t)lah quimaxiltiah -catl, iuhquin:
- Ātlah → ātlahcatl.
- Cuauhtlah → cuauhtlahcatl, yōllōquimatiliztli: ahmo icehuia īca cuauhtlācatl.
- Mīllah → mīllahcatl.
Occēquīntīn tlācatōcāitl tlein monōncuahquīxtiah:
- Ācatēnoh → Ācatēnoh chāneh / tlācatl.
- Ācaxitetl → Ācaxitetl chāneh / tlācatl.
- Cuāutinchān → Cuāutinchān chāneh / tlācatl.
- Tenōchtitlan → tenōchcatl.
Occēquīntīn tlācaololli īntlācatōca:
In tlein quitlamih īca -tēcatl, -catl, -(m/n)ēcatl īhuān (-)tlācatl, in plural quichīhuah quipatlah in absolutivo-singular -tl ic in plural -h, iuhquin:
- Tepoztēcatl → tepoztēcah.
- Mēxihcatl → mēxihcah.
- Tlacōpanēcatl → tlacōpanēcah.
- Ācolmēcatl → ācolmēcah.
- Ātlacuīhuayāntlācatl → ātlacuīhuayāntlācah.
In tlein quitlamih īca -chāneh ahnozo in quipix in -huah-, in plural quichihuah īca in tlamiliztli -queh, iuhquin:
- Ātlacuīhuayān chāneh → Ātlacuīhuayān chānehqueh.
- Michhuah → michhuahqueh.
Occē tlācatōcāitl iuhquin otomitl, in plural quimmochihua zan quipatlah in absolutivo-singular -tl ic in plural -h: otomitl → otomih.
Ahmo nāhuatlahtōllli tlācatōcāitl[ticpatlāz]
In nāhuatlahtōlli tlatequitiltilia ōme machiyōtl: in nāhuatlahtōlli īhuān in caxtillāntlahtōlli.
In nāhuatlahtōlli machiyōtl[ticpatlāz]
In achtopa machiyōtl, ītechpa in yancuīctlahtōlli iuhqui Caxtillān monemilizcui in neneuhqui iuhcāyōtl, in machiyōtl: Caxtiltēcatl nō Caxtillān tlācatl; mānel cah ōcce tōcāitl ic in caxtiltēcatl: ixpayol(meh)[1].
Ītechpa occē ahmo nāhuatōcāitl in motequitiltia in caxtillāntōcāitl iuhqui in īmmachiyouh Horacio Carochi, Chīmalpahin īhuān Sahagún quimaxiltia tlācatl ahnozo chāneh iuhquin:
- Portugal → portugallācatl[2][3].
- Israel → israellācatl [4].
- Japon (Xapon) → japontlācatl ahnozo japon chāneh[5].
- Egipto → egiptotlācatl[6].
In plural mochihua īca in neneuhqui machiyōtl tlein in nāhuatlācatōcāitl, iuhquin:
- Portugallācatl → portugallācah[2]
- Israellācatl → israellācah[4]
- Japontlācatl ahnozo japon chāneh → japontlācah ahnozo japon chānehqueh[5].
- Egiptotlācatl → egiptotlācah[6]
In caxtillāntlahtōlli machiyōtl[ticpatlāz]
In inic ōme machiyōtl ahmo neneuhqui ca, tlatequitiltilia in caxtillāntlahtōlli tlācatōcaitl, iuhquin:
- Alemania → alemán
- España (Caxtillān) → español[7], espayol ahnozo ixpayol[1] (caxtiltēcatl)
- Inglaterra → inglés
- Portugal → portugués
Īpampa in plural, hueli tlatequitiltilia in nāhuatlahtōlli īplural -tin ahnozo -meh nō in caxtillāntlahtōlli īplural -es, iuhquin:
- Alemán → alemanes[8]
- Español, espayol ahnozo ixpayol (caxtiltēcatl) → españoles[7], espayoltin, ixpayolmeh[1] (caxtiltēcah)
- Inglés → ingleses[9]
- Portugués → portuguestin[3]
- Japon → japontin[5]
Occē, iuhquin:
Tlahtōlcaquiliztilōni[ticpatlāz]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 A Nahuatl-English dictionary and concordance to the Cantares.
- ↑ 2,0 2,1 Horacio Carochi, ōquihcuilo ītechpa in portugueses iuhqui Portugallācà.
- ↑ 3,0 3,1 Chīmalpahin, ōquihcuilo ītechpa in portugues iuhqui portugal tlacatl īhuān in plural portuguestin.
- ↑ 4,0 4,1 Chīmalpahin, ōquihcuilo ītechpa in israelitas iuhqui israellaca.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Chīmalpahin, ōquihcuilo ītechpa in japoneses iuhqui japon tlaca nō iuhqui japonti nō chane japon
- ↑ 6,0 6,1 Bernardino de Sahagún yeh ōquihcuilo Egiptotlaca īpan Psalmodia Christiana.
- ↑ 7,0 7,1 Chīmalpahin, ōquihcuilo epañoles, españolesme īhuān españolestin
- ↑ Chīmalpahin, ōquihcuilo ītechpa in aleman(es) iuhqui alemañis.
- ↑ Chīmalpahin, ōquihcuilo ītechpa in ingleses iuhqui ingleses.
- ↑ Escamilla, ōquihcuilo ītechpa in teutontlālpantēcah.
- ↑ Escamilla, ōquihcuilo ītechpa in galianchaneh.
Mēyalli[ticpatlāz]
- BIERHORST, John. A Nahuatl-English dictionary and concordance to the Cantares . Stanford University Press, 1985. (Inglatlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
- CAROCHI, Horacio īhuān LOCKHART, James. Grammar of the Mexican language. Mēxihco: 1645, Stanford University Press, 2001. (Caxtillāntlahtōlli - Inglatlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
- CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. Annals of his time. Stanford University Press, 2006. (Inglatlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
- DE SAHAGÚN, Bernardino īhuān ANDERSON, Arthur J. O. Psalmodia Christiana. University of Utah Press, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl: 1993. (Nāhuatlahtōlli- Inglahtōlli)
- DE VENTANCURT, Agustín. Arte de la lengua Mexicana. Mēxihco: 1673, Francisco Rodríguez Laprecio. Yancuīc Caxtillān (Mēxihco): 1673. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
- SANDOVAL, Rafael Tiburcio. Arte de la lengua Mexicana. Manuel Antonio Valdés. Mēxihco: 1810. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
