Peru

Īhuīcpa Huiquipedia, in yōllōxoxouhqui cēntlamatilizāmoxtli
Ir a la navegación Ir a la búsqueda

Artículo bueno.svg

República del Perú
Piruw Hapan Llaqta
Piruw Suyu
Tlācatlahtohcāyōtl in Peru1
Peru pāmitl Peru chīmalli
Īpān Peru Īchīmal Peru
Lema: Firme y feliz por la unión
(caxtillāntlahtolcopa "Huapactic īhuān pāquini in cētilizpampa")
Tlācatiyāncuīcatiliztli: Himno nacional del Perú
Peru tlatēctli
Tēcuacān
 • Chānehqueh
 • Cemonocāyōtl 		Lima3
Coat of arms of Lima.svg

10 584 000
12°03′00″H 77°02′00″C
Āchcāuhtlahtōlli
 • Cepanāchcāuh 		Caxtillāntlahtōlli
Quechhuatlahtōlli
Aimaratlahtōlli
Miec nicān tlācah īntlahtōlhuān2
Tēpacholiztli īiuhcāyo Tlacetiliāni Tlahco Tlahtohcātēīxiptlahtini Tlācatlahtohcāyōtl
Tlahtohcātēīxiptla
Ōntlahtohcātēīxiptla
Primer Ministro
 Martín Vizcarra
Mercedes Aráoz
Salvador del Solar
Tlācaxoxouhcāyōtl
 • Tlatēnquīxtīliztli
 • Nāhuatīllālīliztli
 • Tlachicāhualiztli

 • Nemachililiztli 		īhuīcpa Caxtillān
28 ic chicōme, 1821
20 ic chicnāhui, 1822
20 ic mahtlāctli omōme, 1824
14 ic chicuēyi, 1879
Tlaīxpayōtl
 • Mochi,
 • % ātl 		Inic 19
1 285 216.20 km2
0.4%
Cuāxōchtli 7 073 km[1]
Huēyi ātēntli 3 080 km
Chānehqueh
 • Mochi
 • Pozāhuacāyōtl 		Inic 43[2]
31 237 385 [3]
25.02 hab/km2
PIB (nominal)
 • Mochi ([[2019]])
 • PIB per cápita 		Inic 43
USD 239 217 millones.[4]
USD 7 361[5]
PIB (PPA)
 • Mochi ([[2019]])
 • PIB per cápita 		Inic 39
USD 487 417 millones.[6]
USD 14 999[7]
IDH (2018) 0.750[8] (Inic 89) – pani
Tomīn Sol (S/.) (PEN)
‎Tlācatōcāitl Perutlācatl, -tlācah
Pelōntlācatl, -tlācah
Cemānāhuacāhuitl UTC-5
Mātlatzālan āxcāyōtl .pe
Prefijo telefónico +51
Prefijo radiofónico OAA-OCZ 4TA-4TZ
Siglas país para aviones OB, UL
Siglas país para automóviles PE
Nenecuilhuāztli ISO 604 / PER / PE
Cotōncayōtl īpan: ABINIA, ACNUR, AIF, AIIB, ALADI, Alianza del Pacífico, APEC, BID, BIRD, BPI, CAF, CAN, CD, CELAC, CEPAL, CFI, CICR, CIN, CLAD, CNUCYD, COI, CPA, CPI, CSI, FAO, FICR, FIDA, FIFA, FLAR, FMI, FSM, G-15, G-20, G-24, G-77, Grupo de Lima, Grupo de Río, IADB, ICC, IMSO, Interpol, ITSO, JID, Mercosur, MPNA, OACI, OTCA, OEA, OEI, OHI, OIEA, OIM, OIN, OIT, OLADE, OMA, OMC, OMGI, OMI, OMM, OMPI, OMS, OMT, ONU, ONUDI, OPANAL, OPAQ, OTI, PCA, SELA, TIAR, TPP, UIP, UIT, Unasur, Unesco, Unión Latina, UPU.

1 Ōcatca Pelōntlācatlahtohcāyōtl īxquichca 1979.
2 In caxtillāntlahtōlli āchcauh mochi in tlālpan īhuān in occēquintin tlahtōlli zaniyoh tēpanahuihcān.
3 Tlahtōllōtl tēcuacān: Cuzco.


In Peru[9] (caxtillāntlahtōlli: Perú [peˈɾu]; quechhuatlahtōlli: Piruw [pʰɪɾʊw];[10] aimaratlahtōlli Piruw [pɪɾʊw]) ahnozo Pelōn[11][12], īāchcauhtōcā Tlācatlahtohcāyōtl in Peru (caxtillāntlahtolcopa República del Perú (?·tln)), huehcapan tlācatiyān tlatēctli in cihuātlāmpa Ixachitlān Huitztlāmpa. Mātēnoa īca inPacifico Ilhuicaātl in cihuātlāmpa īhuān cuāxōchnāmiqui in mictlāmpa īca Ecuador īhuān Colombia, in tlāpcopa īca Brasil īhuān in huitztlāntlāpcopa īca Bolivia īhuān Chile. Ītlāl quichihuah in tlahuelmayān, huehcapanixtlāhuatl īhuān in Andes huehcapan tepētlacpayōtl tlatēctli motiticanah cihuātlāmpa in huēyātēnco tlālcāhualpan īhuān tlāpcopa in Amazonia. Ca cē huēyinepapan tlācatiyān īhuān quipiya huēyi necuiltōnōlli ōztōcāyōtl in cemānāhuac.[13][14]

In Huehcāuh Peru ōmochīhqueh miec āltepētīliztli īxquichca in Caral-Supe īpan 3200 y. C.[15] In Incatlahtohcāyōtl ōtlatzacuih nicān tlācah īntlahtohcāyo cihuatlāmpa un Huitztlānixachitlān in mācuilpōhualxiuhcopahuīc XV. In tlatocani mācuilpōhualxihuitl, ōmochīuh in ītlālpolōliz in Incatlahtohcāyōtl. Quin in tlālli ōmocuēp īpan tlahtohcātēīxiptlahyōtl īpan in Caxtiltēcatl Emperadoryōtl, ōmotlīlih in tlatlāllāntataquiliztica in iztāc īhuān cōztic tētōcuitlatl auh ōquintlachīhuallaneh in nicān tlācah īhuān tlīltiqueh tlātlācohtin in ōztōtatacacpan īhuān in tlatquihuahcān. In Borbonyōtl tlapahpatlaliztli in mācuilpōhualxiuhpan XVIII ōquichīuh miec neahcomanaliztli in tēpoloani tēpachohhuic, in āquin huēyi tēīxiptlahtiliztli ōcatca in Túpac Amaru II īahtētlācamachiliz.[16]

Īca in Caxtillān motlacuilīztli īhuān in nāhuatīllālīliztli īpan 1821, ōmotitican in tlanemiliztli in āltepētl monahuātīliztli in caxtiltēcatl Ixachitlān. Ōmotēnquīxtīa in tlācaxoxouhcāyōtl īpan 1821, īhuān ōquichīuh īpan in Ayacucho nehcaliliztli in ōiuh ēxihuitl.[17] In tlācatiyān ōcatca necuitlacuepalizpan īhuān in yāōtēmanaliztli īxquichca in necuiltōnoliztli īhuān in Īpan Cuitlatl ītlatemohuīliz, ōtlan achi in ayamo in Pacifico Yāōyōtl. In quin in yāōyōtl, ōmotlālih achitēpachōliztli āltepēhuahcāyōtl in ōnen īxquichca in Mahtlāctli oncēxihuitl ītlamiliz. In tlatoquilih tlācatēpachōliztli oquincotōnqueh miec tlahtohcāyōtl tlatzotzonaliztli.[18]

Tlāltōcāitl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Inīn tlācatiyān tlapiya Quechhuatlahtōlli, in tōcāitl īhuīc huēytlahtoāni tlein ōchantiaya īpan Panama īhuān ōquipololo huēyātl canah Chile notōcāyōtia Piruw nozo Biruw.

Tlahtōllōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Machu Picchu.

Huehuēcauh tlamantli nicān Peru īca tlācayotica 65,000 xihuitl īcuitlapan cenca cāhuitl zātēpan in tlācah ōpanoh ītech Bering tlālcamatl canahpa Ixachitlān Mictlāmpa zanno Ixachitlān Huitztlāmpa. Nicān ōnamiquih tlācatl Piccaicasa ihtic techcopa oztotl Piquimachay, īpan āxcān tlahtōcāltepētl Ayacucho.

In arqueología machtiliztli quihto ītech yanno inic cē chīhualtlācayōtl īpan Peru, quemeh caraltēcatl, nazcatl, mochicatl, chimucatl, paracatēcatl, chavincatl, huari tepitzin āltepētl īhuān occequīntīn tlahtohcāyōtl quemeh Tihuanahco, Chincha, Lima, īhuān Cuizmanco tlein ōquipolōlō īpampa Inca huēyitlahtohcāyōtl.

Chīhualtlācayōtl Huari ōtlachīhualoc cē tezcatl ihtic huēyitlahtohcāyōtl incatēcatl quenin ōacicoh canahpa āxcān Colombia, Ecuador, Bolivia īhuān Chile, inīn chīhuatlācayōtl cinpixcayōtl, Pelōn ichcapixcayōtl īhuān calpōllālpixcayōtl. Achtotipan īcaxtiltlapolōlōliz in Mahtlācpōhualxihuitl 16, Cuzco ītēcuacān. In cahuēyitlahtohcāyōtl catca, Peru in yōllōtl īhuīcpa Andes tepētlān. Oncān quipiya āltepēhuecauh quemeh Machu Picchu.

In 1821 xiuhpan, Peru quipiya īcelcatiyo īhuīcpa Caxtillān īcan huēyitlahtohcāyōtl Yancuīc Granada motōcāyotia īpampa caxtiltēcah īca Lima ītēcuacān.

Cemānāhuacāyōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Peru īcemānāhuacāyō.

Īhuēyitlālpan īxtli cah 1,959,248 km² īhuān tlālhuāctlīxtli 5,127 km². Īānāhua tlatlamachiyōtiāni 11,122 km. Ca miaquīn tlālhuāctli. Cuāxōchtia canahpa ayamictlāmpa īca Andes Tepetlah, canahpa huiztlāmpa nō Andes Tepetlahco, canahpa īquizāyampa nō Amazonas cuauhtlah, īhuān canahpa īcalaquitlāmpa nō Ilhuicaātl Pacífico.

Peru cemictica cuaxotia mictlampa ica Ecuador ihuan Colombia, In Atoyatl Amazonas pano ipan hueyixtlahuac cuauhtlacamac canahpa Colombia, Brasil huan Bolivia ce tlalli cenca azoquiyotic ca. In ompa cuaxtia huitztlampa no Chile ihuan Bolivia ipampa Andes Tepetlahco.

Tepētiliztli[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Quipia nahui regiones naturales quemeh Andes tepetlah huitztlampa canahpa Mictampa itzatlan Chile, Bolivia īhuān Ecuador; noyuhqui ihuehcapan altitud in cah in Cepayauhtic Huascarán ica 6,600 m. in hueyic tepetl ocachi ahco ipan Peru. Occe yoliztlalpan noyuhqui nicān tlalli in ahco pani ixtlahuatl hasta in atoyatl Amazonas in ompa tlapcopampa, in Tepetlah Andes iquiziyampa tlen nemi ihuic Océano Pacífico.

Yeyāntli[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Nican tlalli quipia yei yeyantli, in ompa Ilhuicaātl Pacífico seco ihuan deserticom, tlalnepantlah cenca tepetlaltic ihuan iquiziyampa cenca cuauhtlamacac in Amazonia.

Nican yeyāntli ahmoneuhqui īpan mochi Peru, inon tlācatiyān īca tepetic, huacqui yeyāntli īca miactin tēpetl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh īpan ahco totonilmachioyotl[19]. Nicān mictlāmpa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Ilhuicaātl Pacífico quemeh tlahtocayoh cuauhtlah In Andes in ompa Caxamarca, Ancax ihuān Cuzco. Nochipa tepetlampa quipia miac cuauhtlah cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica Bolivia īhuān Chile In tepetlah Andes ca in Pani Ixtlahuatl, cē yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Costera, Sierra Central ihuan Amazonia, tlen atlacomolli quipia ixachi ātl en forma de atemoctli ihuan atoyātl īpan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ōmpa atentli Ucayali īhuān atentli Loreto.

Īpan nō tlahcopampa zacatlah īca ehecahuacqui, Peru nican quipia ixtlahuatl īhuān tepetzintli pani atlacomolco itech Lima. In huaccaixtlahuatl[20]. nican tlacatiyan Ica īhuān tlalhuactli Chimbote cah, quemeh tlahtohcayoh ayollohco Paracas itech Corriente de Humboldt in ōmpa Ilhuicaātl Pacífico.

Yōlcatiliztli[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Nō xiquitta totomeh quemeh cōzcacuāuhtli, alo ahnozo yōlcah Pelōn ichcatl, alpaca, huanaco, tozantōchtli, ocēlōtl, āmiztli māpachtlācamāyeh, māpachtli, miztli īhuān occequīntīn.

Yeliztli ītechcopa Peru
Condor flying over the Colca canyon in Peru.jpg Osoandino.jpg Lama3.jpg Sealion052006.JPG Tunki Tanpupata.jpg
Huēyi cōzcacuāuhtli māpachtlācamāyeh Pelōn ichcatl āmiztli Tunquitōtōtl
Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg Figa de moro 01.JPG Kantutas Cuzco.jpg Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg Pinus ponderosa 9681.JPG
Acer saccharinum Opuntia ficus-indica Cantua buxifolia Cylindropuntia imbricata Pinus ponderosa

Tlanahuatīliztli īhuān cemitquimatiliztli[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Occepa otlatlani Alianza Popular Revolucionaria Americana (APRA) nicpampa tlahtocateixiptla Alan García ixpan ipochcayaotl Ollanta Humala ihicpa Partido Nacionalista nican in Peru.

Peru īxeliuhca[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

In Tlahtohcāyōtl Peru piya 25 tlahtohcāyōtl īhuān cē Tlahtōlōyān Calpōlli.

Peru īxeliuhca
Perú · (lliw).png
Tlālxeliuhcāyōtl Chānehqueh (2005) Tlaīxpayōtl (km²) Tēcuacān
Tlācatlahtohcāyōtl Peru 44 108 530 504 645 Lima
1. Amazonas 8 202 220 87 268 Chachapoyas
2. Ancax 1 326 918 47 179 Huaraz
3. Apurimac 1 080 138 10 603 Abancay
4. Arequipa 1 071 221 4 992 Arequipa
5. Ayacucho 2 075 968 7 447 Ayacucho
6. Caxamarca 582 138 5 221 Caxamarca
7. Cuzco 7 364 078 32 114 Cuzco
8. Huancavelica 2 553 301 94 223 Huancavelica
9. Huanuco 2 043 100 79 463 Huanuco
10. Ica 2 783 100 29 574 Ica
11. Junín 1 097 744 41 634 Huancayo
12. La Libertad 317 501 5 045 Trujillo
13. Lambayeque 6 271 638 8 021 Chiclayo
14. Lima 1 426 109 11 313 Lima
15. Loreto 619 114 10 391 Iquitos
16. Madre de Dios 5 029 601 23 255 Puerto Maldonado
17. Moquegua 2 155 546 7 234 Moquegua
18. Pasco 78 320 19 Cerro de Pasco
19. Piura 71 339 12 Piura
20. Puno 78 320 19 Puno
21. San Martín 71 339 12 Moyobamba
22. Tacna 78 320 19 Tacna
23. Tumbes 71 339 12 Tumbes
24. Ucayali 78 320 19 Pucallpa

Tequiyōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Peru cē tequiyōtl īpan Ixachitlān ītech temocpan ihuan itomin Sol (Tonatiuh). Perutecatl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan Andes Tepetlah, nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa Callao.

Occequīntīn perutecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan cafecacahuatl (inic ome hueyicauh ipan tlalticpactli), tzapalolli, tzopelacatl, cintli, ācintli, camohtli, limaxocotl, ichcatl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli teconalli, cōztic teōcuitlatl, tlīltepoztli, amochitl, temētztli, Iztāctepoztli, platino, ihuan chālchihuitl.

Chānehmatiliztli[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Īca 28 220 764 (2007 tlapōhualiztli), Peru ce tlācatiyān icampa miyac chanequeh ipan Ixachitlan Huitztlampa.

Tōltēcayōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Cuīcayōtl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

Cah huēyi cuīcatl "Yaw Kuntur".

Toquiliztequitl[Ticpatlaz | Ticpatlaz itzintiliz]

  1. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  2. ↑ El Comercio, ed. (2017). "Censo 2017: Estos son los 20 países más poblados del mundo". Retrieved 27 de junio de 2018.  Check date values in: |accessdate= (help)
  3. ↑ Instituto Nacional de Estadística e Informática, ed. (2018). "Población del Perú totalizó 31 millones 237 mil 385 personas al 2017". Retrieved 25 de junio de 2018.  Check date values in: |accessdate= (help)
  4. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  5. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  6. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  7. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  8. ↑ Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo, ed. (2018). "Human Development Indices and Indicators 2018 Statistical Update" (PDF) (in inglés). p. 23. Retrieved 15 de septiembre de 2018.  Check date values in: |accessdate= (help)
  9. ↑ Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo Peru, Perù nō īhuān Perũ īpan Annals of his Time.
  10. ↑ In pelōntēpachōliztli quitēnēhua Perú quechhuatlahtōltica (xiquitta quechhuatlahtōltica tlahtōlcuepaliztli in Pelōn Tlahtōlōyān website Nemachiyōtīlli:Webarchive īhuān in quechhuatlahtōltica tlahtōlcuepaliztli in Pelōn īNāhuatīllālīliz https://www.webcitation.org/5t0I85Zv3?url=http://www.congreso.gob.pe/_quechua/Constitucion.pdf) tēl in cemāxca quechhuatōcāitl Piruw ca.
  11. ↑ James Lockhart, Susan Schroeder īhuān Doris Namala ōquitēnēuh in tlein mānel Chīmalpahin cuecuēl ōquihcuilohqueh Peru machiyōtica īpan in u, ye ahmo quitēnēhua yacayōtl tozquinehnehuiliztli, mānel miec nāhuatlācah ōquihcuilohqueh pelon.
  12. ↑ Francisco Hernández. ōquihcuiloh Pelon īpan in tlahtōlli Pelon Mexixquilitl, Pelon Chilli, īhuān Pelon ichcatl oqvichtli īpan Rerum Medicarum Novae Hispaniae Thesaurus
  13. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  14. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  15. ↑ Nemachiyōtīlli:Harvsp
  16. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  17. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  18. ↑ Nemachiyōtīlli:Cita web
  19. ↑ Quihtōznequi temperatura
  20. ↑ Quihtōznequi desierto
x • t • p
Ixachitlan

Tlahtohcayotl
Flag of Antigua and Barbuda.svg Antigua ihuan Barbuda • Flag of Argentina.svg Argentina • Flag of the Bahamas.svg Bahamas • Flag of Barbados.svg Barbados • Flag of Belize.svg Belice • Flag of Bolivia.svg Bolivia • Flag of Brazil.svg Brasil • Flag of Canada.svg Canada • Flag of Chile.svg Chile • Flag of Colombia.svg Colombia • Flag of Costa Rica.svg Costa Rica • Flag of Guatemala.svg Cuauhtemallan • Flag of Cuba.svg Cuba • Flag of El Salvador.svg Cozcatlan • Flag of Dominica.svg Dominica 

• Flag of the Dominican Republic.svg Domingotlacatlahtohcayotl • Flag of Ecuador.svg Ecuador • Flag of Grenada.svg Granada • Flag of Guyana.svg Guyana
• Flag of Haiti.svg Haiti
• Flag of Honduras.svg Honduras • Flag of Mexico.svg Mexihco • Flag of Nicaragua.svg Nicanahuac • Flag of Panama.svg Panama • Flag of Paraguay.svg Paraguay • Flag of Peru.svg Peru • Flag of Saint Vincent and the Grenadines.svg San Vicente īhuān in Granadinas
• Flag of Saint Kitts and Nevis.svg San Cristóbal īhuān Nevis
• Flag of Saint Lucia.svg Santa Lucía
• Flag of Suriname.svg Surinam
• Flag of the United States.svg Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan • Flag of Trinidad and Tobago.svg Trinidad īhuān Tobago
• Flag of Uruguay.svg Uruguay • Flag of Venezuela.svg Venezuela • Flag of Jamaica.svg Jamaica


Altepetlianca
Groentlalpan

Oquiz itech "https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=Peru&oldid=448636"