Mexko

Īhuīcpa Huiquipedia, in yōllōxoxouhqui cēntlamatilizāmoxtli

19°25′10′′N, 99°08′44′′W Nemachiyōtīlli:Calpoltlahtolli

Nemachiyōtīlli:Chantlalli

Mexco[tyml. 1] (nhe: [ˈmeːʃkoˀ]) (ica caztiahtlahtolli, México; ica yocatecatlahtolli, Meejiko; ica mixtecatlahtolli, Ñuu Koꞌyo; ica otontlahtolli, Mꞌonda; ica huaxtecatlahtolli, Labtóm; ica mazahuahtlahtolli, Bꞌonro) —hueya itocah Centic Chantlalco tlen Mexco— (ica caztiahtlahtoltica, Estados Unidos Mexicanos) ce chantlalli pan Americah Mictlampa tlalli. Quihtōa itlanehnehuillo Mexco itequitlanauatil ce tlanauatihcayotl, centictlapehpenolpan, axcayotilli, huan moxelohtoc ica 31 tlatilantli (huanya altepenanyo itocah Altepetl Mexco).[1][2]

Quipia itlalhui ce īxten tlen 1 964 375 km²,[3] yeca Mexco eli chantlalli tlen mahtlactli huan nahui hueyi pan nochi tlaltepactli huan tlen macuilli hueyi tlen Latinoamericah. Mopantia mictlampa ica Estados Unidos (3155 km) huan huitztlampa ica Cuauhtemallan (958 km) huan Beliz (276 km) inin nepan. Mexco iatentenno, tlen quitlamachihua 9330 km, mopantia cihuatlampa ica Pasifico Hueyiaxoxohuilli huan tlalocan ica Ayollohco Mexco huan Caribe Hueyatl.[3]

Pampa oncac 130 miyonez macehualmeh pan xihuitl 2021, Mexco ya chantlalli tlen mahtlactli ica chanehqueh pan tlaltepactli. Nouhquia, tlen ce ica macehualtlacameh pan nochi Americah, no ica caztiahtlahtoanih pan nochi tlaltepactli.[4] Quipiya 69 tecpantlahtolli: ce tlahtolli (caztiahtlahtolli) huallauh tlen Europah, huan 68 macehualtlahtolli:[5] cequin inintocah mexcatl, yucatecatl, tzeltal, tzotzil, mixtecatl, tzapotecatl, otomitl, totonacatl, chol, mazatecatl huan huaxtecatl. Yeca nouhquiya eli hueyitlalli tlen chicome ica achiyoc tlahtolmeh tlen mozaniloah pan tlaltepactli.[6]

Itztotecya macehualmeh pan Mexco Tlalli 21 000 xihuitla.[7] Elqui nopa atoctli ne huitzlanpa altepetinih ininchan, queha olmecah, toltecatlacameh, mayapanecah huan tenochcah. Moquinon, caxtiltecahmeh ahcicoh quitlalcuihcuicoh naman ni Mexco Tlalli, huanya cequin altepetinih inintlapalehuiliz catli eliyayah tlaxcaltecahmeh, totonacatlacameh, teetzicohcah huan cequinoqueh. Quipehualtih nopa Hueyi teetlalcuihcuiliztli ne Hueyitlahtohcayotl Mexco ipan 1527 huan mochiuhqui Virreiyotl Yancuic España pan 1535.

Nimantzin, yancuic caxtiltehuahmeh nouhquiya quintlalcuihcuiqueh michhuahmeh, navahotlacameh, tacalohtlacameh, chichimecah, etc. Ipan 1821, Yancuic España moxexelohqui tlen España, ica itocah Tlen Ce Mexica Hueyitlahtohcayotl, zanpampa cequinoc tlalmeh queha Filipinas, Palaos, Cuba huan Puerto Rico ayicanah moxexelohqueh. Zatepan, yancuic huexteyohualli ica sencah ialtepenanyo motocaxtihqui Mexco. Ipan tlahco xix weyixiwikawitl, Mexco moxelohqui inintzalan lipelalhua huan conzelhuatolhua. Nouhquiya, Mexco quīxpolohqui ce tlahco itlalhui ipampa netehuilli ica Estados Unidos. Teipan, panoc ce yancuic tlapatlaliztli, nopa Tlen Ome Mexica Hueyitlahtohcayotl, iuhcatzan huetzqui pan xihuitl 1867. Ipan 1910, peuhqui Mexica Teheahcomanaliztli. Ipan xihuitl 1993, Mexco tlalli nopa Ihtonqui Tianquizcayotl Centlaliliztli tlen Americah Mictlanpa ica Canada huan Estados Unidos tlalli.

Iuhcatzan tlatquiliztli huan icnoyotl tlahuel moxelohtoc,[8] Mexco ce achiyoc cualli huexteyohualli pan Izpanoamericah.[9] Nouhquiya, Mexco Tlalli eli tlen mahtlactli huan eyi tlahtohcayotl ica hueyi PIB pan nochi tlaltepactli, zan Italiaican. Quipiya ce hueyi IDH tlen 0.779.

Tlaltocayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexihco imachiyo i a Anahuac ipan Amochtli Mendoza.

Zan niman moxexelohqui tlen España, chantlalli peuhqui motocaxtia «Mexico», cencah inintocah ialtepenanyo huan Excan Tlahtoloyan ihueyaltepeuh. Miac macehualmeh quineltocah huallauh tlen «Mexitl» zo «Mexihtli» (ceyoc Huitzilopochtli itocah) pampa tiopixquetl Bernardino de Sahagún (xvi wxk.) quīhcuilohqi ne tocaitl huallauh tlen «Mexih» (tlen metl huan cihtli) ica tzontlanquetl -co.[10]

In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo (Witsilopochtli): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.

Francisco Javier Clavijero quīhtoh nopa tlaltokayotl monequi tlahtolcuapaz “campa nemi Mexih” zo “kampa nemi Huitzilopochtli”. Quipiuihqui pan yané amochtli ce tlahtoltlahcuilolli tlen quīhtoa huaczan ya quineltocac itlaltocax quihtoznequiaya “ipan metl ixix”, zanpampa quemman yahaya momachtihqui mexihcatlacameh inemilizcayo, momacac cuentah Mexihco quena huallauh tlen Huitzilopochtli.[11]

Monextihqui 6 tlen nouiempleh pan xihuitl 1813, quemman Anahuaccencotilli quiquixtihqui ne Amatl tlen Americah Mictlanpa Itlacaxoxouhcayo, tlen ce tlatocaxtiliztli tlen motequihuihqui pala quitocaxtiz ni huexteyowalli. Inin cencah itocah Yancuic España zanquemman Caxtiltlahtohvayotl huey yamatlamoyahual Tlanehnehuillotl tlen Cádiz quimachiyotihqui nochi España itlalhui pan Americah Mictlanpa (Hueyitlahtohcayotl Cuahtemallan, Coba, Flolita, Poeltollico huan Zanto Tomincoh —naman Tomincoh Axcayotl—).[12][13][14] Satepan, ne Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mexicana, amatlamoyahualli pan xihuitl 1814, quipatlax necé itlaltocax ica Mexihco. Neya, ica caztiah, México nouhquia motequihuihqui quencé chaneh itocah.

Nochin amatinih achtopa tlacaxoxouhcayotl (Yohuallan Tequichihualli huan Córdoba Centlaliliztli) quitequihuihqueh ome tlaltocaitl (Americah Mictlanpa huan Mexica Americah), zanpampa quipihuihqueh ceyoc yancuic, tlen quimachiyotihqueh quencé huexteyohualli itocah: Mexica Hueyitlahtohcayotl. Nopa tlaltocaitl motequihuihqui pan Amatl tlen Mexica Hueyitlahtohcayotl Itlacaxoxouhcayo, amatlamoyahualli pan 28 tlen ceptiempleh pan xihuitl 1821, quemman Mexco quitlanqui itlacaxoxouhcayo.[15][16][17]

Naman, ica nahuatl tlen Huaxtlan, ni huexteyohualli itocah Mexco Tlalli, iuhcatzan Tlanehnehuillotl tlen 1857 quimachiyotihqui itocah Mexica Lepoplicah,[18] zanpampa nouhquiya motequihuihqui Estados Unidos Mexicanos.[19] Ipan Tlanehnehuillotl tlen Centicmacehualmeh, amatlamoyahualli pan xihuitl 1917, momachiyotiah Mexica Centic Huexteyohualco,[20] zanmohtoa nahuatlahtoanih zan quitocaxtiah Mexco.[21] Inin tlamanextilli tlen tlalocotzolli (ce tlahtolli tlen quīxpolohqui ce achi itencaquiliz) huallauh tlen «Mexihco». Nopa itlaltocax zan motequihuia ica necé huey altepetl tlen huahcapayotl, mazque ica tlahco nahuatl nocca motequihuia Mexico.

Quemman caxtiltecahmeh ahcicoh Anahuac Tlalli, motequihuihqueh mexicano pala quitocaxtizeh mexihcatlacatl huan itlahtol. Naman yeca motequihuia «mexicanoh» ica nahuatl, zanqueh pala quintocaxtiz mexco ewanih huan nahuatlahtolli.[22] Meuhcatzan «mexicatl»,[23] ihuical qyen «mexco euquetl» zo «mexcotlacatl», zan motequihuia pala quintocaxtiz Mexco chanehqueh, huan «mexcatl»,[24] ihuical quen «mexicatlahtolli», motequihuia pala quitocaxtiz ne nahuatl.

Nemilizcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tiweli tikmati achiyok nikan: Mexco inemilizcayo

Macehualmeh zanquemman oncahtihuallauqueh naman ni Mexco Tlalli 30 000 xihuihtla. Ipan 9000 a. C., mochiuhqui teheyolehualiztli ica tlapixcaliztli tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin[25] pan Teohuahcan huan Tepeyoh Tamaolipan. Quenhuac tlapixcaliztli tlen cintli mochiuhqui pan 5000 a. C., yeca macehualmeh peuhqueh hualmotlaliah pan Mesoamericah.[26] Oncav eyi hueyi tlallamiquiliztli: Oasisamericah, Aridoamericah huan Mesoamericah.

Mezoamericah[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Olmecah[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Huextic olmecatzontecon tlen 2.9 m pan San Lorenzo, quil mochiuhqui pan xihuitl 1200 a. C.
Olmecatlallamiqiliztli elqui ce tlen atzitzin tlallamiquilizmeh pan nochi tlaltepactli catli iyoca quichiuhqueh tlapixcaliztli.

Zanmohtoa Mesoamericah itlallamiquiliz nesqui pan 2500 a. C.,[27] quemman macehualmeh tlen huahcapayotl achtopa zoquichiuhqueh huan tlapixcaqueh pan ininchinanco.[28] Ipan 1400 a. C., nesqui ne olmecatlallamiquiliztli, Mesoamericah altepetinih inintzintlan. Inohqueh ixolal tenyoh elqueh La Venta huan Eyi Tzapotl. Nepa quichiuhqueh pixcaliztli, centipan tlen cintli huan ichcapixcayotl.

Achiyoc zozoltic olmecachinanco motocaxtia San Lorenzo Tenochtitlan. Elqui tepantilo pan xihuitl 1150 a. C. ica naman Tecciztepec altepetlalli, ompa Coatzacualco atlauhtenpa, pan tlatilantli Chalchiuehcan. Olmecah nicanin tlacemoyauhqueh, quemman mochiuhqueh nelmiac tecuacuilmeh huan caltinih, achiyoc queha ceyoc cahuitl. Zanmohtoa, pan xihuitl 900 a. C., ceccoyoc ehuanih matlaciuhqueh Xan Lolenzo Tenochtitlan, huan melahua quinecqueh quinixpoloceh nochin tecuacuilmeh; cequin tlalpacholoqueh, cequinoc mohuicaqueh campa La Venta.

Quil altepetl La Venta elqui olmecatlahtohcayotl ialtepenanyo. Nouhquia, inin tlen ce altepetl tlen momattoc eltoya pan Mexco tlen huahcapayotl. Neca eltoqueh ne achiyoc zozoltic tzacualmeh tlen nochi Mesoamericah, no moahcic huextic olmecatzontecon, mochiuhqui ica tliltepetetl, huan hueyicpalli. Quil melahua elqui ce tlamantli malhuilli.

Olmecatlahtohcayotl ihuexcayo tzontlanqui ica Eyi Tzapotl. Tlahuel momattoc pampa oncac achiyoc cahuitl, zanpampa nexé olmecatlallamiquiliz tlen yané altepetl ayoccanah eliaya hueyi queha achtopa.

Zaniuhqui panoc ce hueyi chalantli ica cequinoc altepetinih huan olmecah. Hueliz mopazolqueh ica axzancé canahya: cequin onyahqueh Mayapan, mazque cequinoc onyahqueh Cuicuiloo, zanqueh altepetl poliuhqui ipampa Xictepetl; yeca zampayano onyahqueh Mexco, Huaxyacac huan Chiyapan.

Teotihuaqueh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Itzacual Tonatiuh pan Teotihuacan.

Neya Mesoamericah quiahxilihqui itlallamiquiliz ihuexcayo.

Tzapotecah[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Toltecatlacameh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mayapanecah[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mixtecah[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Chichimecah[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Michhuahquemeh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tenochcah[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Teetlalcuihcuiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlaxcaltecahmeh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Virreiyotl Yancuic España[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tiweli tikmati achiyok nikan: Virreiyotl Yancuic España

Hapspolco Hueyicahuitl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Polpon Hueyicahuitl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlacaxoxouhcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tiweli tikmati achiyok nikan: Mexihco itlacaxoxouhcayo

Tlen Ce Hueyitlahtohcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tiweli tikmati achiyok nikan: Tlen Ce Mexihca Hueyitlahtohcayotl

Mexihcoaxcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Netehuilli ica Estadosonidos[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlen Ome Hueyitlahtohcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tiweli tikmati achiyok nikan: Tlen Ome Mexica Hueyitlahtohcayotl

Porfirio Díaz Itlayecanaliz[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexica Tlahuilantiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tiweli tikmati achiyok nikan: Mexica Tlahuilantiliztli

Mexihco naman[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Ce yaoyotl tlen nalcotlafico pan tlanae atihcayotl Felipe Calderón.

Tlalticpacyohcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexco tlalli cah ipan America hueyteyohualco. Tlan titlachiya cah mictlampa iva Estados Onidos, huitztlampa ica Hueyiatl Pasifico, noyuhqui Cuauhtemallan huan Pelize huey teyohualli, neci tlalocan ica Mexco ayollohco oncah nehmatli huan hueyiatl Pasifico mocahua ica tlalocan opochtli zo cihuatlampa.

Yoliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexco tlalli iyoliz cah hueyi, quipiya oczequi climaz, xexeloc in Tropico de Cancer itlal. Nican quipiya hueyi tepehuahcan, tlalcoauhtitlan, huactof atlalli mohihtohua zacatlan, quipiya hueyiatl.

Nican Mexco quipiya toctli diferentes, cuetlaxochitl, cuapelechxochitl, pochotl, teonochtli, nehpalli, chacha, mexcalli, mizquitl, ocotl, ahuatl huan occequi.

Tlapiyaliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Nouhquiya xiquitta Mexco tlalli quipiya ne totomeh quecholtototl, chahma, cuauhtli, quetzaltototl, nohihqui quipiya miequin tlapiyalmeh, in chichinih tlacamichin, tecomahtli, tlacaxolotl, mazatl, temazatl, miztli, tecuani, calolo, hueyimichin, amiztli, coatochin, zacatochin huan cequinoc.

Ohpanyantli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlanahuatihcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Ne Mexco tlalli se república, representativa, democrática, federal huan laica; tlachihualoc pan Estados libres y soberanos (huan inonqueh xexeloc altepetalli) ipan nochimeh xolal, ne Mexcoaltepetl in cuaitl altepeticpac itech hueyitlalli.

Ne tlacatzin Andrés Manuel López Obrador, hueyi tlanahuatiquetl itech Mexco tlalli, itoca icaneh ce poder ejecutivo mazqui pan tlanahuatilamochtli.

Mexco ixehxelohtoc[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlatilantli Nepanaltepetl Chanehqueh
Aguascalientes Aguascalientes
Ahcolman Ahcolman
Veracruz Xalapan Enríquez
Chiyapan Tochtlan Gutiérrez
Durango Analco
Echcapan California Mexicali
Echcapan California Wtp. La Paz
Guerrero Chilpantzinco
Hidalgo Pachyohcan
Campeche Campeche
Queretaro Tlachco
Cuanahhuato Paxtitlan
Cuahuillan Yancuic Tlaxcallan
Cuetlaxcoapan Cuetlaxcoapan
Mexihco Tollohcan Lerdo
Michhuahcan Michhuahcan
Morelos Cuauhnahuac
Nayarit Tepic
Nuevo León Monterrey
Quintana Roo Chactemal
San Luis Potosí San Luis Mizquīhtic
Zacatecapan Zacatlan
Cinaloa Colhuahcan
Sonora Pitic
Tamaolipan Altepetl Victoria
Tlapachco Villahermosa
Tlaxcallan Tlaxcallan
Huaxyacac Huaxyacac Juárez
Xalixco Atemaxac
Xicuahuac Xicuahuac
Yocatan Mérida
Altepetl Mexco

Ixpantlali tlanahuatihcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexco quipiya 100 tetitlaniliztli.

Tomincayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tequitlanahuatilli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Icnoyotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tzoncotonmeh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Techpohuilizmeh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Chanehmatiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Yin tlacayotl pan Mexco tlalli tlen 126,014,024 chanehmeh (Cenzo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% pan altepeticpac, ni ce dencidad 16,54 hab/km². NI nochimeh chanehmeh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In miltlacameh, 76,33% (9.459 chaneh.) altepetlacameh pan nochi altepeticpac 1.576.259 chanehmeh.

Altepenanyotl pan Mexihco


Altepetl Mexko

Monterrey

Atemaxak

Altepenanyotl Tlatilantli Chanehmeh Altepenanyotl Tlatilantli Chahnemeh


Cuetlaxcohuapan

Tollohcan

Tijuana

1 Altepetl Mexco Altepetl Mexco, Mexco huan Hidalgo 21 804 515   11 Mérida Yocatan 1 316 088
2 Monterrey Nuevo León 5 341 171   12 San Luis Potosí San Luis Potosí 1 243 980
3 Atemaxac Xalixco 5 268 642   13 Aguascalientes Aguascalientes 1 140 916
4 Cuetlaxcohuapan Puebla wan Tlaxcallan 3 199 530   14 Mexicali Baja California 1 049 792
5 Tollohcan Tlatilantli Mexco 2 353 924   15 Saltillo Cuahuillan 1 031 779
6 Tijuana Baja California 2 157 853   16 Cuahnahuac Morelos 1 028 589
7 León Cuanahhuato 2 139 484   17 Colhuahcan Cinaloa 1 003 530
8 Tlachco Querétaro 1 594 212   18 Morelia Michhuahcan 988 704
9 Altepetl Juárez Chihuahua 1 512 450   19 Chihuahua Chihuahua 988 065
10 La Laguna Cuauhuillan huan Tolanco 1 434 283   20 Chalchiuhcuecaan Veracruz 939 046
Nemachiyōtīlli:Small

Macehualtlacameh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Nehnemiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexihco ehuanih nemih pan cequinoc huexteyohualli huan huahcaehuanih nemih pan Mexco pan xihuitl 2020.

Teoyotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexco tlalli quipiya cequinoc teoyotl, ni Teocalli Católica huehueyac ica 82% tlen Cristianismo, oncah quipiya cequinoc neltoquiliztli, quence Testigos de Jehová, Evangélicos, Pentecostales, Teocalli Ortodoxa, Mormones cequin.

Tlahtolmeh[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tiweli tikmati achiyok nikan: Tlahtolmeh pan Mexco

Ipan Mexco tlalli chanehqueh tlahtoah quence tlahtolmeh, caxtillahtlahtolli ce camanalli.

Tlamachtiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Pan inin huexteyohualli, oncah caltlamachtiloyan Escuela Primaria, Secundaria, Colegio de Bachilleres, secundaria huan Instituto Tecnológico huan universidades.

Chihualtlacayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Calmanaliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Cuicayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlahcuilohcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlamachihchihualiztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Ixcopincayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlacualiztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Mexco tlalli quipiya hueyi diversidad tlen tlacualiztli.

Patrimonio Cultural de la Humanidad[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Teotihuahcan.
Pachtitlan.
Icnocalli Cabañas ipan Atemaxac.

Momotlaliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Pan huexteyohualli Mexco tlalli, mahuiltiah ica fotpol, taecuondo, peizpol, huan no iuhqui pazquepol. Nican tlen tlahuel mahuiltiah telpocameh fotpol huan ahacahica quichihuah nechicoliztli huan mahuiltiah huanya cequino telpocameh.

Pan Mexco tlalli, mahuiltia Juegos Olímpicos tlen Altepetl Mexco 1968.

Nouhquiya xiquitta[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Amoxtemoliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlahtlaniliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

  1. «Tlanehnehuillotl tlen Centicmacehualmeh». Gobiernoh tlen Mexco.
  2. Víctor Chávez. «DF no es el estado 32, aclaran legisladores». El Financiero. (ika kastiahtlahtolli)
  3. 3,0 3,1 INEGI. «Anuario estadístico y geográfico de los Estados Unidos Mexicanos 2017». (ika kastiahtlahtolli)
  4. Alfonso González & Mirta A. González. Español para el hispanohablante en los Estados Unidos. (ika kastiahtlahtolli)
  5. «Respalda el Pleno reconocimiento oficial de 68 lenguas indígenas». Machiyocentilli Nechicolli. (ika kastiahtlahtolli)
  6. Ethnologue. «Summary by country». (ika inglestlahtolli)
  7. MSN Encarta (2009). «Native Americans: Earliest Migrations». (ika inglestlahtolli)
  8. «Mexico». Encyclopedia Britannica. Calahqui: 1 tlen april pan 2007. (ika inglestlahtolli)
  9. «Latin America: Region is losing ground to competitors». Oxford Analytica. Calahqui: 1 tlen octopel pan 2007. (ika inglestlahtolli)
  10. «Mexica anoço mexiti». El texto sahaguntino sobre los mexicas.
  11. Clavijero, Francisco Javier (1844). «Historia antigua de México y de su conquista: sacada de los mejores historiadores españoles». Biblioteca digital de la Universidad Autónoma de Nuevo León: Imprenta de Lara. (ika kastiahtlahtolli)
  12. «Artículo 10 de la Constitución Política de la Monarquía Española (Constitución de Cádiz de 1812)». (ika kastiahtlahtolli)
  13. «Acta solemne de la declaración de la independencia de la América septentrional». (ika kastiahtlahtolli)
  14. «Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mejicana (sic)». (ika kastiahtlahtolli)
  15. «Plan de Iguala». (ika kastiahtlahtolli)
  16. «Tratados de Córdoba». (ika kastiahtlahtolli)
  17. «Acta de Independencia del Imperio Mexicano». (ika kastiahtlahtolli)
  18. «Inahuatil-Tecpanatiztli in Mexica Lepoplica (1857)».
  19. G. Monzón, Luis (et. al.). «¿República Mexicana o Estados Unidos Mexicanos?». Altepetl Mexco: Universidad Nacional Autónoma de México. (ika kastiahtlahtolli)
  20. «Glosario de términos jurídicos». Tlallamictli tlen Macehualtlahtolmeh.
  21. IDIEZ (2016). «Mēxco». Tlahtolxitlauhcayotl. Varsovia: Totlahtol.
  22. IDIEZ (2016). «Mexicanoh». Tlahtolxitlauhcayotl. Varsovia: Totlahtol.
  23. IDIEZ (2016). «Mēxihcatl». Tlahtolxitlauhcayotl. Varsovia: Totlahtol.
  24. IDIEZ (2016). «Mēxcatl». Tlahtolxitlauhcayotl. Varsovia: Totlahtol.
  25. Casas y Caballero, 1995: 38.
  26. Márquez Morfín wan Hernández Espinoza, 2005: 14.
  27. Christian Duverger, 2007.
  28. López Austin wan López Luján, 2001.

Tlahtoltlahcuilolli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

  1. Ica nahuatl tlen huahcapatl motocaxtiayaya Mexihco. Naman ipan Huaxtlan motocaxtia Mexco, meuhcatzan cequinoc calpotlahtolmeh (quen tlahco nahuatl) nocca quitocaxtiah Mexico.

Ceyoc tlanechicoliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]


Nemachiyōtīlli:Americah