Mexico
Mexico [meː'ʃiko] nozo Mexico Tlacetililli Tlatocayotl (caxtillāntlahtolcopa México iachcauhtoca Estados Unidos Mexicanos) tlacatian tlatectli ipan Ixachitlan Mictlampa; tlacempanahuia inic hueyi altepenanyotl ipan occe tlacatian ihuan in Mexico itecuacan in Altepetl Mexico.
Cuaxochtia canapa in mictlampa ica Tlacetililli Tlatocayotl Ixachitlan, canapa no tlapcopa huitztlampa ica Cuauhtemallan ihuan Belice, canapa tlapcopa ica in Ayolloco Mexico ihuan in Hueyatl Caribe ihuan canapa in cihuatlampa ica Ilhuicaatl Pacífico.
Mexico tlatectli ipan inic macuilli tlalpan Ixachitlanco ihuan inic mahtlactli onnahui tlalpan Cemanahuac. Mexico ca in tlacatian ica ocachi caxtillantlahtohqueh, ihuan ocachi macehualtin.
Iuh zan tlacatian ihuic América Latina ipan Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico ihuicpa 8 tochtli Nemachiyōtīlli:1994, Mexico ca achitlahco tequiyotl in tlacatian.
Tlaltocaitl[xikpatla | xikpatla itsintlan]
In tocaitl Mexico ipan in huehcauh mexicah intecuacan,[1] In iuhqui Bernardino de Sahagún tlein mochihua ic Metztli, xictli ihuan -co[2]. Tel ocatcah ehtoliztli ipampa in nahuatlahtolli iiuhcayo amo quimacahua in tocaitl ica in tlalilli tlatolli[3]. Clavijero oquihtoh tlein in tocaitl ocahtca ipal Mexihtli quihtoznequi Huitzilopochtli. In neneuqui amoxpan, Clavijero oquihcuiloh ce tlahtolcaquiliztiloni, yeh oneltocac in tlatolli oquihtoznec in Metl iyolloco, tel ipal in tlahtolmatiliztli oquiyecoh tlein in tocaitl itech in mexicah imachcauhteotl. Clavijero oquihcuiloh:
Yo algún tiempo creí que el nombre verdadero era México, que quiere decir en el centro del maguey o la pita, o el aloe mexicano; pero me desengañó el estudio de la historia, y ahora estoy seguro de que México es lo mismo que el lugar de Mexitli o Huitzilopochtli, es decir, el Marte de los Mexicanos, á causa del santuario que en aquel sitio se le construyó.
[4].
"Mexico" quitōznehqui "Mexihtli" ahnozo "Mexihtin" ihuan "-co" zanyeno campa. Quilmach ce aztecatl yaoquizqui in ompa Chicomoztoc. Nozo, occequin quihtoa ca zanyeno Metztli ixic, auh ipampa oncan motoca "Mexico".
Cauhca, Mexico oquimpix occequintin tocaitl: Imperio Mexicano (Mexico hueyi tlahtohcayotl), Nación Mexicana (Mexico Tlacatiyanco) ihuan República Mexicana (Mexico Tlacatlahtohcayotl).
Axcan iachcauhtoca neci in 1917 Mēxihcatl Nahuatīlāmoxpan iuhquin Estados Unidos Mexicanos (Mexihcotlacetililli Tlahtohcayotl).
Occequintin ihcuiloque[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Quipia nahui caxtillantlahtolmachiyotl ipampa Mexihco; ic ce México ihuan ic ome Méjico.
- Alonso de Molina : Mexico
- Francisco Xavier Clacijero : Mexico
- Alexis Wimmer: Mēxihco ahnozo Mêxihco
- Horacio Corochi: Mëxìco
Tlatollotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]
In axcan tlalpan motenehua Mexico ochantiac ipampa neminih ihuan yolloxoxouhqueh pepenanih matel 30,000 xihuitl. Xiuhpan 9000 a. C. iotlachiuh achto tlalpixcayotl ixochicualhuan canelpa ayohtli ihuan huaxin in ompa Ixtlahuatl Tehuacan ihuan Tepehuacan Tamaulipas. Tlamehua cintli, ce tequipanoliztli tlein otlachiuh in achcauh calpolli icopa altepemaitl itech milco ipan Mesoamérica.
Nozan, caxtiltecah tepehuanih oquixitiniah Mexicah ipan 13 Tlachicuēiti, 1521 xihuitl auh mopehua Inoquīpan Caxtillān tepēhuacāhuitl. Caxtiltecah ōquipolo Mēxihco Tenochtitlan icchihua Altepetl Mexico itlacatian, Yancuic Caxtillan.
Yohuac ipan 15 Tlachiucnāuhti, 1810 xihuitl, ōmpēuh Mēxihco huēyi Tēmaquixtilizyāōyōtl, ihcuāc teōpixqui Miguel Hidalgo y Costilla māltepētlālia in oncān teōcalpan motōcāyotia Dolores, Guanajuato. In caxtiltēcah zannō ihcuāc quitlāliah tēuctli in ītōcā Francisco Xavier Venegas iuhquin ōntlahtoāni nicān Yancuīc Caxtillān.
Tlachiucnāuhti 27, 1821 xiuhpan, ōcalacque Āltepētl Mēxihco Agustín de Iturbide īhuān īyāōquizcahuān. Iuh ōmochīuh ītēmaquixtiliz Yancuīc Caxtillān in īhuīcpa Huēhueh Caxtillān, Europanco. Īca ītōcā Agustín Inic Cē, inīn xiuhpan motlahtohcātlālia Iturbide huēyi tlahtoāni in īpan ixquich Mēxihco ahnōzo huēhuehtlahtohcāyōtl in Ānāhuac.
Ipan 1846 xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl chānehqueh ōquichihuiliqueh Mexihco inīc quincuīcuilizque mēxihcah huel cencah huēyi īcecniquizaliz intlāltzin. Inīc yāōyōpan quicuīcuilique Mēxihco in āxcān tiquixmauhtih iuhquin California, Nevada, Utah, Colorado, Yancuīc Mēxihco, Texas, Arizona īhuān occē tlahtohcāyōtl. Quipalehuique in īquizcan, ōmicque inīn yāōyōpan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhqueh iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yāōyōtl īpan 1848 (5 tecpatl) xihuitl.
Cemanahuacayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Mexico tlatectli ca ipan huitztlampan itech America cemantoc tlalli. Cuaxochtia canapa mictlampa ica Tlatocayotl Ixachitlan, canapa icalaquitlampa ica Pacífico ailhuicatl, canahpa iquizayampa ica Cuauhtemallan huan Belice, in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco.
Mexico quipia in California ayollohco ompa icalaquitlampa, noihqui in Mexico ayollohco ihuan in Caribe hueyatl ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²[5]. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan.
In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km.
In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in Nantepetlah Tlapcopa ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa, in catleh maniliztli in Teyoh Tepetlah. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in Yancuictletepeyollotl. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in Nantepetlah Huitztlampa.
In Yancuictletepeyollotl nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in Nantepetlah Tlapcopa ipan in Cempohualtepetl (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in Citlaltepetl (5610 m), in Popocatepetl (5462 m) in Iztaccihuatl (5268 m), in Chiucnauhtecatl (4690 m), in Matlalcueyeh (4461 m) ihuan in Coliman cepayauhyoh (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in Paricutín ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac.
In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua Huaxyacac Nantepetlah, tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in Tecuantepec istmo. In talpcopa iz mani in Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli ihuan in Chiyapan Nantepetlah, in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in Tacaná tletepetl (4117 m).
In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in Tlani California Tlalyacatl in mictlancihihuatlampa, iuhuan in Tlalyacatl Yucatán in tlapcopa. Ipan in achto mani in Tlani California Tepetlah no motenehua San Francisco Tepetlah ahnozo Giganta Tepehuahcan. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in Tres Vírgenes Tletepetl (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl.
In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli, tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in Chihuahuac huaccaixtlahuatl ihuan in Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in Bajío tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli, in Tollohcan Tlahuelmayan, in Mexihco Tlahuelmayan ihuan in Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh.
In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in Balsas Tlalcalaquiliztli ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in Cempohualtepetl, tlatectli in Huaxyacac Tlahco Tepetzalan quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in comunicaciones.
Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in Revillagigedo miactlalhuactli (Socorro, Clarión, San Benedicto ihuan Roca Partida tlalhuactli ihuan in Marías tlalhuactli ipan in Tepapaquiltiliztli; in Guadalupe, Cedros, Rocas Alijos, Tiburón tlalhuactli, Carmen tlalhuactli iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in Altepetl in Carmen, Cozumel, Mujeres ihuan in Alacranes tapachtepantli ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl.
Tepacholiztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Tequiyotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Mexico ce huelic tominyotl ipan Ixachitlan, ica Tlacetililli Tlahtohcayotl ihuan Canada o nahuatilmachiyoti in Tratado de Libre Comercio de América del Norte.
| Tepoztomin | Amatomin |
|---|---|
|
|
Nemachtiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]
In nemachtitliztli ipan Mexihcoticpacpa miactin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlaacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl ihuan tlachiuhtlacayotl ihuan oacicoh itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huellahuapahualtlalhuayotl ixcoyan Mexico.
Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2005 ipan 9.2 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli ihuan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli).
Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]
In Coconeh Chantli achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mēxihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nēn) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcān quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa ihuan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh.
Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianih ipan occe tlacatian. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occequin tlacatiyan tlanihuic Ixachitlan tlahcopampa ihuan Colombia.
Álvaro Obregón oquichiuh Secretaría de Educación Pública ipan 1922. Yehuantin piya nemachtiliztli Mexico.
Toltecayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Tlacualcayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Macehuallotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Oc no xiquitta[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Neltlatoliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]
- ↑ CONAPRED Tlahtlaniliztli ipan nochi totlalticpac itechpa ixtlahuelli ipan Mexihco, xihuitl 2010.
- ↑ ītechpa Metzxico: metz(tli) (luna), xic(tli) īhuān -co (locativo). Sahagún, Historia general....
- ↑ Karttunen (1983) quihtoa tlein in Sahagún īpipīquiliztli neltzintiliztlahtōltica ahmo tlayollohmaxiltia ipampa ahmo quinehnehuilia in hueyac /i/ īpan xic- 'xictli', ahmo nō in saltillo achtopa, no ihuan in quizaliztli quipia ce ahmo nāhuatilli iuhquiyotl -tz- ipan metz-.
- ↑ Clavijero, 1844: 74.
- ↑ INEGI (2010): "Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional", consultada el 10 de mayo de 2010.
Tlatocaquiliztiloni[xikpatla | xikpatla itsintlan]
Occe necuanamictiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]
