Inglaterra

Īhuīcpa Huiquipedia, in yōllōxoxouhqui cēntlamatilizāmoxtli
Ir a la navegación Ir a la búsqueda
Inglaterra tlalli

Inglaterra (ika inglestlahtol, England /ˈɪŋɡlənd/) nopa se katli Nawi Tlalimej constituyentes del Sansejko Tlanauatijkayotl. Itlalli yani kichijchiki geográficamente yeka tlaxeloli sur wan Bretaña Ueyi inenepantlah, pilaltepetsi ke comparte ika a Eskosia uan Gales, uan nechka tlen 100 pilaltepetsisij achi pilsij Ken pilaltepetsisij Sorlingas uan pilaltepetsi tlen Wight. Limita nopa norte ika Eskosia, nopa oeste ika Gales — omej itemitl Tlali —, nopa noroeste katli ika Ueyi atl katli Irlanda, nopa suroeste Tlen ika Ueyi atl Tselta, nopa este tlen nika Ueyi atl katli Norte uan nopa sur Tlen ikal kanal katli Mancha. Inglaterra kipiaj tlen 84 % katli maseualmej uan nopa 85 % katli PIB katli Sansejko Tlanauatilistli.

Tlayolmelawas motlalolis tlen Inglaterra England, Coordenadas … Axkanyotl itlal katli Inglaterra itstokaj miak tlakakayot 35 000 xiuitl, yeka kitlali anglos nopa iToka, se katli altepemej germán-euanij kitlaliayaya nepa tleuel siglos v uan vi. Kichijki ipan se Estado Sansejko-Sanse ipan nopa xiuitl 927 uan nextika tonali kiixmatikaj nochi ixtakatsij, ipeuak nopa siglo xv, kipiaj se ueyi cultural y legal ipan nochi ni Tlaltekpaktli. Nopa ingléstlajtol, Tlen teopan anglikana uan iderecho Tlali Inglaterra —tomado como base para el sistema jurídico katli sekinok mail tlalmej katli totlaltekpak — kimoskaltia ipan Tlali Inglaterra, uan isistema parlamentario katli itlanauatil tlen kitlalia sekinok tlaltinij.

Katli itlal Inglaterra ni formado, achi tlachilia yeka Tepemej amo ueyak uan kuatitlamitl o tlamayamitl, ipan nochi nopa nenepantla uan Sur katli Tlali. Uajka, onkak tlalmej o terrenos tlen tepetl katli norte (nechkayotl, nopa parke nacional tlen Distrito katli teskamej uan nopa Peninos) uan katli oeste (nechkayotl, Dartmoor uan tlen tepemej katli Shropshire). Londres nopa ikapital, que kemantsi itlal metropolitana katli Sansejko iTlanauatilis. Nopa itlakajua Inglaterra, tlen 56,3 millones tlen intlatipak-euanij, kipiaj tlen 84% katli iTlanauatilis Unido, kipiaj kemantsi nochi itlakajua ipan Londres, Tlen sureste uan tlenconurbaciones katli Midlands, Tlali katli Noroeste, tlen noreste uan Yorkshire, Tlen moskaltiyaya Ken ueyij tlalmej industriales keman panoyaya siglo XIX.

Inglaterra itlanauatilis — awiptla xiuitl 1284 noja kipia tlali Gales — tlajtokayo independiente asta xiuitl 1707, fecha katli Tlanauatijka Ana Tlen Bretaña Ueyi firmó Tlen Acta tlen Unión ika Eskosia tlali, yeka kichijchiki tlen iTlanauatilis Tlen Bretaña Ueyi. Ika xiuitl 1801 iTlanauatilis Tlen Irlanda Sansejko iTlanauatilis Bretaña Ueyi kichijki Tlen ijkon Sansejko iTlanauatilistli tlen Bretaña Ueyi uan Irlanda asta xiuitl 1922. Tlen ika iseltik o oselkatik uan partición tlen Irlanda ipampa nopa Sansejko iTlanauatilistli tlen Bretaña Ueyi uan Irlanda katli Norte.

Tlaltokayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Nopa axkan tonali, ni pilaltepetsi yaualotok ika atl, tokilis Tlen tlapoualis Tlen iamoxmej katli ni tlajkuiloltika itlanauatil toTotsij, kipiaj Tlalmej Makuili : katli Inglaterra-euanij, tlen bretones, Tlen escotos, Tlen pictos uan nopa latinos, uan sese imojuantij moskaltia ika itlajtoltsi tlauel ipati momachtik iTlajtol toTeko. Nopa original latíntlajtojtoli: Haec in praesenti, iuxta numerum librorum, quibus lex divina scripta est, quinque gentium linguis, unam eandemque summae veritatis et uerae sublimitatis scientiam scrutatur, et confitetur, Anglorum videlicet, Brettonum, Scottorum, Pictorum et Latinorum, quae meditatione scripturarum ceteris omnibus est facta communis. "Beda tlen Ueyi"

Kema tlami kinauati Imperio romano|Roma-eua ipan Britania, (itlaxeloli sur tlen Bretaña Ueyi), tlen pilaltepetsi invadidayaya, ipampa altepemej Tslta-euanij tlen Eskosia uan Irlanda noja Ipampa altepemej germán-eua axkan tonali kinotsa Bajos Tlalmej, Alemania, uan Dinamarca, principalmente anglos, Altepetl sajón|sajones uan jutos. Pilaltepetsisij tlami nochi Sansejko, en cierta forma, ika maseualmej Itstok nechka, principalmente Tlen britones, kichijchiki achi iTlanauatilistli katli sureste tlen Britania. Ni tlakamej kimakak niña [[franco (tlakajua)| francos itoka latino Anglae terra (Tlali katli anglos), achi teipa kiteuis kamantsi nochi Europa. Teipa, katli ingleses tlajtolkuepak England.

Kenjatsa Tikitakaj tlen tlauel kisajtok tlajtlajko inintokaj sekin tlalmej mopatlaka kampa ualajke katli Tlanauatili: ipampa Europa UeyTlali o tlen Europaeuanij ueyiTlalitokej «Tlali katli anglos» itstoya miak tonali, uan nopa anglos itstokaj achi norte katli sajones iTlanauatilistli ipan pilaltepetsi. Amo Moiljuia miak katli anglos iTlanauatilistli katli Northumbria, Mercia uan Anglia Oriental kipixtoya katli 80 % katli itlali Eptarkía uan inmojuantij correspondió iueyi polítika kema panotoya siglos, ipan siglo Chikuasej VI uan siglo Chikomej (VII) Tikitakaj miak ipan kinnauatia tlen Edwin de Northumbria uan katli Penda de Mercia Penda uan Offa de Mercia. ueyitlepanitak ipolitika katli anglos kinsajsekotilisej se primacía culturak. Katli monasterios de Northumbria, Tikitakaj miak nopa Lindisfarne, kichiuayaya centros culturales tlen achtoue tlaltekpaktli, kampa kisatoya Ueyi figuras kejatsa Alcuino de York uan Beda el Venerable, tlen kipixtoya Ueyi kinnauatia imoskaltia katli cultura tlen Europa merovingoeuanij |merovingia uan carolingiaeuanij |carolingia. Sekinok, panotoya se tlamantli iixpanoyaya se sekin amo eltok Saxonland: uan se Eli ueyitlali, ininnepa ika kisas tonati, katli Frankos iTlanauatilis, kiTlalia ipan ialtepetl katli sajones iueytlali, uan teipa kinnauatia ipampa Carlomagno, uan teipa kinsajsekotilisej Imperio carolingio uan miak teipa katli Sacro Imperio Romaena Germáneua |Sacro Imperio. Ken kiteua Tlajtoljua Anglia uan angli amo pano kampa onkak homonimias uan amo tiknpatilisej katli anglosajonmej ika sajones katli ueyitlali

Ipan nopa amatlapoua tlen anglosajones, uan nopa Eclesiástica iamatlapoua Gentis Anglorum tlen Beda tlepanitaka kinkaua se tlamantli. Ika ni tekitl, Tlajtoljua angli, angelfolcuan gentis anglorum kiteua omej Moiljuia: se Moiljuia miak Ueyi, kitlalia ne pialtepitsisij itlajtolsi que invadieron Bretaña Ueyi kema tlamia siglo Makuili (V) uan ipeuak siglo Chikomej (VII) eliyayaj anglos, jutos o sajones. Ma ijkon, ipan nopa capítulo achtoue katli iteki kiijto: «Altepetsisij Makuili itstokaj ipan pialtepitsi Yaualotok atl tlen Britania: tlen anglos, tlen bretones, tlen pictos, tlen escotos uan nopa latinos». Se ika estricto imoiluiljuia, ne tlamikej kiijtosneki San se tlen tribu katli anglos, ayok kinsajsekotilisej jutos uan nopa sajones. Ni tlami-logía kiijseliyaya ipampa sajones de Wessex, ipeua kema itstok Alfredo el Grande, moseltik iTokatlalia Rex Saxonum et Anglorum (Anglos iTlanaualtijmej ). Amo Moiljuia, kinnauatia miak kema kichiuayaya tlen tratado de Wedmore (xiuitl 878) uan nopa moakaxti tlen Londres, Ueyi miak tlali itstokaj ipampa anglos uan kinnauatis tlen tlanauatijketl Alfredo. Eliyaya ueytlanauatijka tlen nochi tlanauatianij, Maske ya sajóneua, kichiuas kapeka yeka kipaleuiyayahizo se tlanechikol paninglesa tlatlajki pialtepitsisij kamanaltki itlajtolsi anglosajona tlen Britannia.

Itlajtolkuepakaj katli obras nopa Beda el Venerable kiteua se vocablo englisc (inglés), uan amo saxisc (sajón), yeka neskayotlalia ipan anglosajona. Uajka, tlen expresión gentis Anglorum tlajtolkuepak ipampa Alfredo kejatsa se vocablo Angelcynn (altepetl katli ingleses). Amo tlapik, tlanauatianij tlen Wessex ueyiTlanauatijketl achi tlepanitajmaka ixuiuayayaj tlen anglos Offa (amo kipantilik tlen Ueyi Offa de Mercia), kinnauatiayaya Norte tlen Alemania siglos achtouej tlen kisalistli o ininyas a Britannia. Tlanauatianij anglosajones, tekomej ya nechka Athelstan tlen nochi Inglaterra, kitlia mopatlaka inintokaj diferentes kej Rex Angulsæxna (tlanauatijketl tlen anglosajones) o Rex Anglorum (Tlanauatijka tlen ingleses) nechka siglo Majtlajtli (XI) tlen tlami expresión sampa tetik, uan nopa vocablo «ingleses» kipatlak ipampa «sajones».

Ipan nopa Tseltatlatoljua, itoka katli sajones kipouayaya miak chikaualis sekinok ipan, nechkayotl: Sasana ika irlandatlajtoli| gaélico irlandés; Sasainn ika gaélico escocéstlajtol; ipampa itlal, yeka saeson ken gentilicio, ika Galéstlajtoli|galés uan bro-saoz ika Bretóntlajtloli| bretón.

Nowkiya xikitta[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tlahtoltlahkwilolli[xikpatla | xikpatla itsintlan]


Amoxtemolistli[xikpatla | xikpatla itsintlan]


Seyok tlanechikolistli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Commons-logo.svg
Huiquimedia Commons quipia occequin tlahcuilolli
Inglaterra itechcopa.