Chihuahua, Chihuahua

Īhuīcpa Huiquipedia, in yōllōxoxouhqui cēntlamatilizāmoxtli
Altepetl Chihuahua
Ciudad de Chihuahua
Altepetl
Ipan Altepetl Chihuahua
Ipan Altepetl Chihuahua
Ichimal Altepetl Chihuahua
Ichimal Altepetl Chihuahua
Tlacatiyan
-Tlahtohcayotl
-Onohuayan
-Altepetlahtohcan
Nemachiyōtīlli:MEX/nhn
Nemachiyōtīlli:MX-CHH/nhn

Chihuahua
Tlaixpayotl
- Campa
6.2 km2
Ancayotl 28° 38′ 12″ N 106° 04′ 35″ O
Huehcapancayotl
( msnm)
Chanehqueh
- Campa
- Pozahuacayotl
- Campa
925 762 chan.

chan/km²
Tlahtolli Caxtilahtlahtolli
IDN
- Campa

PIB
- PIB Per Capita
$ MDD
$ USD
Altepetzintiliztli 1424
Altepetequihuah Marco Bonilla Mendoza
UTC UTC-6
Tlacatocayotl Chihuahuatecatl
CP
Nenecuilhuaztli
 - USPS
 - ISO 3166-2


Nenecuilhuaztli
Matlatzalantli [http:// ]

Chihuahua nozo Altepetl Chihuahua (caxtilahtlahtolli: Ciudad de Chihuahua), ce altepetl in ompa Chihuahua altepetlahtohcan, altepetl itecuacan cah ipan Tlahtohcayotl Chihuahua. Chihuahua altepetl inic ome altepenanyotl ica 925 762 chanehqueh icopa tlahtohcayotl.

Iteyacanaliz ce altepetl, Chihuahua altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Chihuahua, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa pochtecayotl huan tiyanquiztli.

Tlaltocayotl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Inin tlalli omoteneuh itlaltocatzin ipal nahuatlahtolcopa: «Chichihuahua». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli chichi huan -huahua, in ipal in tlalpan oncatcah huahualoa chichimeh, nahuatlahtoltica. Occe iyolotlahtol, tarahumaratlahtolcopa Xiwara.

Huehcapatlahtoliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Ixachitlan ahci ce hueyi tecuanixachichitlan ipan Tlahtocayotl in Cepanca, tlen mah pano ipampa tlalli Utah, Colorado, Arizona, Yancuic Mexico huan Texas; in iuh Mexico tlahtohcayotl Chihuahua, Sonora huan Durango.

In huehuealtepepan ocachi huan ipampa ayamictlan Mexico, inin izcalli, acoquitzaliztli ica icnotl oyeya xiuhtintitlan XIII ihuan XV, achtotipan ihcuac caxtiltecah oaciuh. In tlachihualtlacayotl Paquimeh ocueponi niman zanyeyo ayamictlani tlahtocayotl ihuicpa Chihuahuac ihuan occequintin tlalli inic Ixachicuauhtlan.

In 24 de junio xiuhpan 1562, caxtiltecatl Francisco de Ibarra onemic ce expedición ipampa Durango ihuan Chihuahhua, motenehua nican Yancuic Vizcaya huan in 20 de marzo xiuhpan 1598 oahci ompa in Atoyatl Sacramento ce achcauhtoca europatlacameh pampa axcan in Altepetl Chihuahua.

Nahuatlahtolli acicamatiayah huan tlahtoayah cenca cualli ipampa mecatlachihualtlacayomeh ihuan pochtetecayo ma quipiayah ica tlacayomeh quemeh toltecah ihuan aztecah. Chichimecah in atleinemic calpolli ihuicpa Paquimeh mah otlamic ipan xiuhmolpilli XXI, ohcequin calpolli mopolihuioh ihuan amotlacahuan moteneloah ica ohce calpolli mah mexicah, pimatlacameh huan caxtiltecah.

Tlalticpacmatiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl canah mictlampa ica Juan Aldama, canah huitztlampa ica Mapollan, canah tonalquizayampa ica Chavarría, ihuan canah tonalcalaquiyampa ica Colonia Sacramento.

Tepeliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

In Altepetl Chihuahua tlatectli ipan in Chihuahua Tlahuelmayan, tepeyahualolli ica tepetl huan tepehuahcan itech in Maxalcan. Tlatectli in 40km tlapcopa in Cerro Grande.

Atiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Itechpa in atl, tlatectli ipan in atoyatl, tlen meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan in tlapcopa; ahci in Rejón atezcatl. Occe atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in Sacramento atoyatl huan in Rejón atoyatl ca.

Yeyantli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Cepayahuitl ipan Altepetl Chihuahua.
Metzpohualli Ø t°
(°C)
Min. t°
(°C)
Max. t°
(°C)

(mm)
Metztli enero 19.9 –7.0 38.0 40
Metztli febrero 22.9 –5.6 39.5 36
Metztli marzo 25.6 –1.0 40.2 50
Metztli abril 28.9 5.0 42.5 48
Metztli mayo 13,6 8.0 43.0 55
Metztli junio 32.1 11.5 44.0 39
Metztli julio 32.0 11.0 45.0 41
Metztli agosto 32.8 16.5 43.0 34
Metztli septiembre 28.7 2.0 41.0 122
Metztli octubre 26.4 2.0 39.0 65
Metztli noviembre 22.7 –5.0 39.0 43
Metztli diciembre 20.2 –7.5 39.0 36

Ompa Chihuahua altepetl quipiya cepayahuitl ipan tlaceceyan, itechpahuicpa metztli diciembre canah metztli febrero. ihcuah quipiya huelitic quiyahuitl.

Yoliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Altepetl Chihuahua iyoliz hueyi, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa llanos, quipia atl ipampa atoyatl huan atepantli.

No xiquitta nican Chihuahua altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in motohtli, tlacuachin, tlahcomiztli huan epatl.

Teyacanaliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Neteicniuhtiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Altepetl Chihuahua ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.

Altepetl Tlacatiyan Xihuitl
Albuquerque Nemachiyōtīlli:USA/nhn 1997
Pueblo Nemachiyōtīlli:USA/nhn 1978

Tlanonotzaliztli huan huaznenqui[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Altepetl Chihuahua quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipiya 68,000 del Hueyi Tepoztototlatiloyan Chihuahua.

Tequitiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Chihuahua ce altepetl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Chihuahua altepecalpolli ca cintli, zacacintli, xalxocotl, ahuacatl, yoloxocotl, lalaxtli, xitomatl, miltomatl, tlalcamohtli, xonacatl, xocomecatl, ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.

Chihuahua altepetl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl.

Chanehmatiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Chihuahua altepetl quipia 925,762 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).[1]

Xihuitl Chanehqueh
2000 422 198
2010 809 232
2020 925 762

Temachtiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Hospital Universitario.

Chihuahua altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah Universidad Autónoma de Chihuahua, Universidad Politécnica de Chihuahua. Universidad Libre, Instituto Tecnológico de Chihuahua, Universidad Tecnológica de Chihuahua huan, Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Chihuahua, Universidad La Salle Chihuahua, ce pani tlamachtiloyan itech Chihuahua altepeticpac.

In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in Escuela Secundaria, noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh.

Tequinemiliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tequichihualiztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Tecpan Gameros.

Altepetl Chihuahua ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Chihuahua tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli.

Macehualiztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Altepetl Chihuahua ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol.

Tlatzohtzonaliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in musica sacra, teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin cuicayotl cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui banda, cumbia, balada nozo tlatlamantic tlatzotzonaliz.

Tlaixcopinalli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Momotlaliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

In momotlaiztli ipan Chihuahua ca ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli.

Calpolli Momotlaliztli Mahuiltiliztli Momotlayocan
Chihuahua Fútbol Club Neicxitapayolhuiliztli Liga Premier MX Tecnológico de Oaxaca
Dorados de Chihuahua Béisbol Liga Nacional de Béisbol Estadio Eduardo Vasconcelos

No xiquitta[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Toquiliztequitl[xikpatla | xikpatla itsintlan]

  1. INEGI, Chihuahua tlahtohcayotl, Chihuahua altepetlahtohcan; 1 metztli agosto itech 2022 xiuitl. Nemachiyōtīlli:Spa/nhn

Occe necuazaloliztli[xikpatla | xikpatla itsintlan]

Huiquimedia Commons quipia occequin tlahcuilolli

Nemachiyōtīlli:Chihuahua Onohuayan