Andrés de Olmos

Īhuīcpa Huiquipedia, in yōllōxoxouhqui cēntlamatilizāmoxtli
Inin tlahcuilolli nozo tlahtoliztli cenca tepitzin. Ce ahnozo miaquintin huiquipediatequitqueh tequipanoah ipampa ce cualli tlahcuilolli.
{{{Tocayotl}}}
Cuicani
Andrés de Olmos īArte de la lengua Mexicana, 1547

In Andres de Olmos otlacat ipan Oña, Burgos, Caxtillān inahuac inic 1485, omictih ipan Tampico, Yancuic España, axcan Tampico, Tamaulipas, Mexihco. Yehhuatl ocatca ce tetlaneltoquitiani franciscoteotlacatl ixmachoni ipampa itequitiliz in iuh motlahtolmachtiani[1] ica nahuatlahtolli, huaxtecatlahtolli ihuan totonacatlahtolli.

Nenemitiliztli[2][xikpatla | xikpatla itsintlan]

Oncah cequi tetlaxinililiztli itechpa in ixiuh in itlacatiliztzin, ipan in George Baudot yehhuatl ocatca inic 1480, ipan Remi Simeon yehhuatl ocatca inic 1491, ipan Angel Maria Garibay yehhuatl ocatca inic 1500 ihuan impan Ascension Hernandez Triviño ihuan Miguel Leon-Portilla yehhuatl ocatca inic 1485. Inoc itelpochtian, Andres de Olmos nen itloc ce hueltiuhtli ipan Olmos itech Burgos ihuan quimomachtih melahuacayotl[3]. Ica in huehhuetiliztli ompohualli once xihuitl ompachiuh itech in 'itlamaceuhcayo in Teotlacah Tepitohton. In aquin quixmah yehhuatl in teotlacatl Juan itech Zumarraga, in quihtlanilih inic ohtocaz in ompa America inic quintlaneltoquitiz in tlacamecayomeh tlalquixtianimeh. Ic ohtocac ompa in Yancuic España inic 1528.

Niman inic 1530 ticteonamiquih ipan in yollohco Mexihco, itzalan Tepepulco (tlalli Texcoco) ihuan Cuauhnahuac. Inic 1533 mocepanicnelih ipan itlanelhuayotiliz in Nemachtilcalli in Yecnemiliceh Temazoa[4] itech Tlatelolco, tlanelhuayotiliztli in ica quicnelih ixquichca inic 1539, xihuitl in ipan ohtocac in ompa Hueytlalpan, ipan in tlalli totonaca.

Inic 1544 quinelhuayotih in tetlaneltoquitiloyan[5] Tamaholipa, in itoca itech quiza in itoca in onohuayan Tamaulipas ihuan in ipan quinhualcelih in tlalquixtianimeh «olives». Ipan itlacohyo in iuh tetlaneltoquitiani nehnen in tlalli oc ye cencah in mictlan in ahmo in atoyatl In Zoyacuahuitl, yehhuatl catca in tlazintiani itech in inechantiliz inin tlalli. Inic 1558 inic 1568 monactih ipan Tampico, xomolco in ompa sitech huetz inic quihcuiloz ce nequiztic icotoncayo in itlachiuh, yehica itlamaliz in iuh tetlaneltoquitiani ahcico inic quixmatiz in nahuatlahtolli, in tepehuantlahtolli, in huaxtecatlahtolli ihuan in totonacatlahtolli. Mic inic 8 inic mactlactetl metztli inic 1571.


In ōquihcuilo:

  1. In tlahtolli «motlahtolmachtiani» quinezcayotia ica españatlahtolli gramático, lingüista nozo filólogo.
  2. In tlahtolli «nenemitiliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli trayectoria nozo conducta.
  3. In tlahtolli «melahuacayotl» quuihtoznequi ica españatlahtolli justicia nozo jurisprudencia.
  4. In tlahtolli «temazoa» quihtoznequi ica españatlahtolli cruz, instrumento para crucificar, instrumento para clavar a la gente de manos (Thelma D. Sullivan, Compendio de la Gramática Náhuatl, ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech mazoa, nite- ihuan itech -(y)a.
  5. In tlahtolli «tetlaneltoquitiloyan» quihtoznequi misión nozo encomienda. Itzintiliz huitz itech tetlaneltoquitiani» ca quinezcayotia ica españatlahtolli predicador, misionero.
  6. http://www.cucsh.uan.edu.mx/jornadas/modulos/memoria/herrera_lengua_mexicana_olmos.pdf